Nhìn lại quá trình xây dựng và phát triển của hệ chúng ta có thể rút ra được nhiều bài học bổ ích và những bài học kinh nghiệm này là hết sức cần thiết để giúp chúng ta nâng chất lượng đào tạo lên ngang tầm quốc tế.

Trước hết cần phải nói rằng sự ra đời của Hệ Đào tạo Cử nhân Khoa học Tài năng là một giải pháp đào tạo tốt ra đời đúng lúc trong hoàn cảnh nhân lực chuẩn bị cho các ngành khoa học cơ bản đang rơi vào khủng hoảng nghiêm trọng. Từ giữa những năm 90 của thế kỷ trước khi đất nước bắt đầu chuyển đổi sang nền kinh tế thị trường và cho đến tận bây giờ, các ngành khoa học cơ bản như Toán học, Vật lý… gặp rất nhiều khó khăn trong việc thu hút những sinh viên giỏi theo học so với các ngành khác như Kinh tế - Kế hoạch, Ngoại thương… Lý do của việc đó cũng dễ hiểu vì khả năng kiếm việc làm khả năng thành đạt và có một thu nhập tốt sau khi tốt nghiệp của các ngành đó cao hơn các ngành khoa học cơ bản. Một điểm khác cũng hết sức quan trọng là dân ta còn rất nghèo. Việc không phải đóng học phí nếu học đại học Sư phạm hoặc vào một số trường quân đội cũng làm cho các trường đó có ưu thế hơn hẳn về đầu vào so với Trường Đại học Khoa học Tự nhiên. Hệ Đào tạo Cử nhân Khoa học Tài năng với những tiêu chí thuyết phục như: ưu đãi tuyển thẳng các học sinh đạt giải trong các kỳ thi học sinh giỏi quốc tế và trong nước; lựa chọn đội ngũ giáo sư, các nhà khoa học giỏi giảng dạy với một chương trình nâng cao; cấp nhiều học bổng cho sinh viên… đã thu hút được nhiều tài năng trẻ khoa học tự nhiên theo học. Chất lượng đầu vào ở đỉnh cao, học phí ở mức thông thường, có nhiều học bổng là yếu tố cực kỳ quan trọng đảm bảo cho sự thành công của chương trình Đào tạo Cử nhân Khoa học Tài năng. Chương trình đào tạo đạt trình độ quốc tế trong thời gian tới chắc chắn cũng phải làm mọi cách đảm bảo các yêu cầu này.

Chương trình học của Hệ Đào tạo Cử nhân Khoa học Tài năng với sự nâng cao về kiến thức đặc biệt là Toán và Vật lý đã giúp cho sinh viên của Hệ hội nhập khá tốt với các chương trình đào tạo cử nhân của các trường đại học nước ngoài (thí dụ như trường Đại học Bách khoa Paris) nếu họ được các trường đó lựa chọn theo học. Bằng chất lượng đào tạo cao và sự tích cực của nhà trường trong việc mở rộng quan hệ quốc tế, Hệ Đào tạo Cử nhân Khoa học Tài năng đã thu hút được sự quan tâm giúp đỡ của nhiều nhà khoa học và nhiều trường đại học danh tiếng trên thế giới. Sự trao tặng học bổng của nhiều tổ chức xã hội, cá nhân, thí dụ như sự tặng học bổng với số lượng lớn của hội các nhà khoa học Việt kiều ở Pháp, các nhà khoa học nổi tiếng là sự động viên rất hiệu quả tới tinh thần học tập của sinh viên. Các cử nhân tốt nghiệp của hệ đa số được nhận học sau đại học (thạc sỹ, tiến sỹ) ở những nước có nền khoa học tiên tiến như Mỹ, Nhật, Pháp, Đức… Chỉ riêng ngành Vật lý 3/4 số sinh viên tốt nghiệp Hệ Đào tạo Cử nhân Khoa học Tài năng từ khoá I đến khoá VI đã và đang làm nghiên cứu sinh ở nước ngoài. Nhiều em đã bảo vệ xuất sắc luận án tiến sĩ và được nhận tiếp tục làm cộng tác viên nghiên cứu sau tiến sĩ. Nhiều sinh viên Hệ Đào tạo Cử nhân Khoa học Tài năng trong quá trình học tập nghiên cứu đó làm được các công trình nghiên cứu khoa học cú chất lượng cao từ thời sinh viên.

Tuy nhiên, bên cạnh những thành công trong quá trình thực hiện chương trình Đào tạo Cử nhân Khoa học Tài năng hàng loạt các vấn đề mới cũng nảy sinh và đòi hỏi cần được nghiên cứu giải quyết trong thời gian tới.

Mục tiêu của chương trình là đào tạo những tài năng phục vụ cho sự pghiệp phát triển khoa học, công nghệ của đất nước rất khó đạt được nếu không giải quyết tốt mối quan hệ giữa những yêu cầu chính đáng về chế độ đãi ngộ, điều kiện làm việc cho những tài năng đó cũng như những người đã đào tạo ra họ và mục tiêu sử dụng họ. Hầu hết các tiến sĩ tốt nghiệp ở nước ngoài đều muốn ở lại tiếp tục làm việc và chưa có kế hoạch trở về nước giảng dạy, nghiên cứu trong khi chúng ta kỳ vọng họ là các giảng viên có trình độ quốc tế bổ sung kịp thời cho sự thiếu hụt cán bộ trước sự về hưu hàng loạt của các giáo sư, phó giáo sư trong vòng 5 năm tới. Trên thực tế việc trở thành một giảng viên ở một trường đại học Việt nam chưa đủ hấp dẫn so với việc đi làm nghiên cứu viên thuê ở một trường đại học nước ngoài hoặc làm cho một công ty tư nhân trong nước với mức lương vượt trội,

Đây là vấn đề lớn cần được nhìn nhận một cách thực tế hơn và cần có các chính sách kịp thời. Chúng ta nên coi việc sinh viên từ Đại học quốc gia Hà Nội đi học và thành đạt, có được vị trí nghiên cứu, giảng dạy tại các trường đại học, trung tâm khoa học nước ngoài là một thành công. Nên khuyến khích họ cố gắng học tập để trở thành các nhà nghiên cứu các giáo sư có uy tín ở nước ngoài. Ở trong nước, các nhà quản lý nên nghĩ cách sử dụng họ như một cầu nối để làm cho hệ thống đào tạo, nghiên cứu trong nước liên kết bắt nhịp nhanh hơn với các trường đại học tiên tiến quốc tế. Có lẽ không khó khăn gỡ trong việc cụng nhận nhiều Tiến sỹ từ Hệ Đào tạo Cử nhân Khoa học Tài năng đang làm việc ở nước ngoài, trong nước làm cộng tác viên khoa học, còn bộ giảng dạy mời của Đại học Quốc gia Hà Nội. Điều đó là một sự xác nhận, một sự động viên và giao trách nhiệm cho họ. Chúng ta có thể tạo điều kiện cho các tiến của Đại học Quốc gia Hà Nội vừa làm việc ở nước ngoài vừa bố trí thời gian tham gia giảng dạy, hướng dẫn Cao học, Nghiên cứu sinh cùng các giáo sư trong nước. Họ có thể dạy một số môn học bằng tiếng nước ngoài trong chương trình đạt trình độ quốc tế của Đại học Khoa học Tự nhiên. Chúng ta cần thông tin và mời họ tham gia các chương trình khoa học công nghệ mới của Đại học Quốc gia Hà Nội.

Mặt khác để sử dụng tốt nhân lực giỏi được đào tạo từ Hệ Đào tạo Cử nhân Khoa học Tài năng cũng như nhân lực xuất sắc khác chúng ta nên thành lập trung tâm đào tạo và nghiên cứu tiên tiến (Advance center for training and research) ở một số khoa nhằm tập trung nhân lực và thiết bị đầu tư nâng trình độ nghiên cứu lên trình độ quốc tế ở một số hướng mũi nhọn. Hiện nay các trường đại học nước ngoài ở Nhật bản, Nam Triều Tiên, Pháp… đang hết sức chú ý tuyển dụng các cao học viên và nghiên cứu sinh từ Việt nam để thực hiện các nghiên cứu của họ thì việc chúng ta xây dựng các trung tâm đối tác này để sử dụng tiếp nhân lực của mình cũng là việc rất nên làm.

Ngoài ra nên có một chương trình hỗ trợ các đề tài nghiên cứu cho các tiến sĩ trẻ, giỏi mà không cần đòi hỏi họ phải trải qua từng đề tài cấp thấp rồi mới đến cấp cao. Vấn đề chủ yếu là tiêu chí yêu cầu kết quả của đề tài và kinh phí tương ứng.

Chương trình và phương pháp giảng dạy của Hệ Đào tạo Cử nhân Khoa học Tài năng, chúng tụi thấy đó là một “chương trình và phương pháp hoàn toàn Việt nam”. Mặc dầu chưa thể coi là thật hoàn hảo nhưng chương trình đó đó chứa đựng nội dung kiến thức cơ bản nhất được sàng lọc, nâng cao và giảng dạy bởi đội ngũ cán bộ giảng dạy giỏi rất nhiều kinh nghiệm của Đại học Quốc gia Hà Nội và một số trung tâm khoa học khác. Tuy không dùng tiếng Anh làm ngôn ngữ giảng dạy chính nhưng các cử nhân Hệ Đào tạo Cử nhân Khoa học Tài năng đến năm thứ tư đều có trình độ tiếng Anh khá tốt, có thể viết khóa luận bằng tiếng Anh và sau khi tốt nghiệp đều có thể tự tìm học bổng tiếp tục theo học sau đại học ở nước ngoài. Nói một cách khác chương trình Đào tạo Cử nhân Khoa học Tài năng đó đạt được trình độ quốc tế về nội dung bây giờ chúng ta cần điều chỉnh về mặt hình thức để liên thông với hình thức đánh giá quốc tế.

Khoa học cơ bản hiện nay đã phát triển sang giai đoạn mới gắn liền với công nghệ hiện đại. Nguồn nhân lực chất lượng cao đào tạo từ các nước Xã hội Chủ nghĩa cũ đã đóng vai trũ hết sức quan trọng trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ đất nước trong một thời gian dài nay cần được bổ sung thay thế bằng một đội ngũ các nhà khoa học trẻ, có tài năng và phẩm chất tốt. Chính họ mới là lớp người cá thể tiếp thu và áp dụng khoa học- công nghệ cao để phát triển kinh tế của đất nước. Chương trình Hệ Đào tạo Cử nhân Khoa học Tài năng đó làm được một bước đầu tiên là bồi dưỡng, đào tạo được một số nhân lực giỏi đạt trình độ quốc tế, nhưng tạo điều kiện cho họ thực sự trở thành tài năng có ích cho đất nước thì còn nhiều việc phải làm mà không ít việc phụ thuộc vào chính Đại học Quốc gia Hà Nội.