GS. Gerard't Hooft – Giải thưởng Nobel Vật lý năm 1999 đến nói chuyện và trao đổi với sinh viên ĐHQGHN ngày 31/7/2017 (Ảnh: BT)

Từ năm 1995, ĐHQGHN đã bắt đầu xây dựng và chuẩn bị thực hiện chương trình đào tạo cử nhân khoa học tài năng như một giải pháp đột phá để thực hiện mục tiêu đào tạo nhân tài khoa học công nghệ nói riêng và nâng cao chất lượng giáo dục đại học nói chung. Năm 1997, chính thức bắt đầu tuyển sinh và đào tạo sinh viên thuộc chương trình này và triển khai dự án “Đào tạo cử nhân khoa học tài năng”. Năm 2001, ĐHQGHN mở rộng đến các trường đại học thành viên, các khoa trực thuộc với dự án “Đào tạo nguồn nhân lực tài năng” (được Nhà nước, Bộ Tài chính, Bộ Kế hoạch Đầu tư thông qua năm 2001).

Chương trình đào tạo tài năng bậc đại học là tổ chức đào tạo những sinh viên đặc biệt xuất sắc, có năng khiếu về một ngành khoa học cơ bản thông qua việc ưu tiên đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị hiện đại và đội ngũ giảng viên giỏi để thực hiện một chương trình đào tạo đặc biệt ngang tầm quốc tế vừa rộng vừa sâu bằng phương pháp dạy và học tiên tiến. Hệ này dành cho các ngành khoa học cơ bản cốt lõi để tạo nguồn nhân tài khoa học.

Theo số liệu thống kê tình hình công tác đào tạo các chương trình tài năng, tiên tiến, chất lượng cao, chuẩn quốc tế đến ngày 30/6/2017, ĐHQGHN có 32 ngành bậc đại học (4 ngành tài năng; 19 ngành chất lượng cao; 3 ngành tiên tiến; 6 ngành chuẩn quốc tế) và 2 chuyên ngành bậc sau đại học có chương trình đào tạo chuẩn quốc tế. Số sinh viên đang theo học các chương trình đào tạo tài năng, tiên tiến, chất lượng cao, chuẩn quốc tế là 2.101, chiếm 10,72% tổng số sinh viên chính quy toàn ĐHQGHN. Trong đó, sinh viên tài năng chỉ đào tạo ở Trường ĐH Khoa học Tự nhiên với 4 ngành là Toán học, Vật lý, Hóa học và Sinh học và quy mô đào tạo hiện nay là 204 em (là những sinh viên xuất sắc nhất của các ngành này đang theo học ở các chương trình tài năng).

Trong các chương trình đào tạo đặc biệt, việc xây dựng chương trình đào tạo là vấn đề quan trọng. Chương trình đào tạo cử nhân khoa học tài năng của ĐHQGHN được thiết kế, tiếp cận và đáp ứng phù hợp 80% các môn học trong chương trình đào tạo của các trường đại học tiên tiến, trong nhóm 100 trường đại học xếp hạng cao nhất thế giới. Chương trình này được thiết kế riêng đối với những sinh viên xuất sắc, có năng khiếu về một ngành khoa học cơ bản, với 160 đến 170 tín chỉ, yêu cầu về trình độ cao hơn, nội dung rộng và sâu hơn so với chương trình chuẩn. Chuẩn đầu ra của chương trình cũng cao hơn chương trình chuẩn, ví dụ chuẩn đầu ra về ngoại ngữ là tiếng Anh – trình độ C1 (tương đương 6.5 IELTS). Ngoài việc trang bị kiến thức sâu rộng, sinh viên được nâng cao trình độ tiếng Anh và Tin học cũng như các kỹ năng mềm khác (yêu cầu của ĐHQGHN về chuẩn đầu ra là sinh viên tối thiểu có chứng chỉ 5 kỹ năng mềm/100 kỹ năng được định dạng đào tạo).

Để thúc đẩy và nuôi dưỡng tình yêu khoa học của sinh viên, ĐHQGHN đã tập hợp được đội ngũ các thầy, cô giáo giỏi nhất, các nhà khoa học có uy tín trong và ngoài ĐHQGHN tham gia vào đào tạo cử nhân tài năng, chất lượng cao. Một số nhà khoa học nổi tiếng thế giới, từng đạt giải Nobel đã đến thăm, gặp gỡ, trao đổi với sinh viên các khóa đào tạo cử nhân khoa học tài năng của Trường ĐH Khoa học Tự nhiên như: GS. James W. Cronin (Nobel 1980); GS. Klaus Von Klitzing (Nobel 1985); GS. Norman Ramsay (Nobel 1989); GS. Jerome Friedman (Nobel 1990).

Đáng chú ý, việc đào tạo chất lượng và trình độ cao luôn được gắn với nghiên cứu khoa học thông qua các nhóm nghiên cứu, các trường phái học thuật. Bên cạnh đó, hệ thống giáo trình, bài giảng được quan tâm đầu tư cả về số lượng và chất lượng. Nhiều môn học đã sử dụng giáo trình dịch hoặc nguyên bản bằng tiếng nước ngoài. Các cơ sở học liệu dùng cho sinh viên học ngoại ngữ và ngoại ngữ chuyên ngành khá đầy đủ. ĐHQGHN đã dành kinh phí lớn cho việc mua các sách, tạp chí khoa học, tài liệu tham khảo bằng tiếng nước ngoài..., ưu tiên cho các ngành đào tạo đặc biệt. Đến nay, ĐHQGHN đã có hệ thống các phòng nghiên cứu hiện đại, hơn 60 phòng học chuẩn, hàng trăm nghìn học liệu; thiết lập hợp tác với nhiều địa phương, doanh nghiệp lớn trên địa bàn cả nước cũng như hợp tác với hơn 200 cơ sở giáo dục đào tạo có uy tín trên thế giới. Vì vậy, tất cả sinh viên chương trình đào tạo đặc biệt đều tham gia nghiên cứu khoa học ngay từ những năm đầu. Nhiều sinh viên đã đoạt giải cao của ĐHQGHN, Bộ Giáo dục và Đào tạo về nghiên cứu khoa học và đã có kết quả nghiên cứu được công bố trên các tạp chí khoa học có uy tín ở trong và ngoài nước. Hiện nay, tại ĐHQGHN đã có những sinh viên có kết quả ngiên cứu tốt, được công bố và xuất bản trên các tạp chí chí quốc tế ISI có uy tín. 

GS.TSKH Nguyễn Đình Đức – Trưởng Ban Đào tạo ĐHQGHN cho biết: Trong các chương trình đào tạo hệ đặc biệt của ĐHQGHN, có thể đánh giá, hệ đào tạo cử nhân khoa học tài năng có chất lượng và thành tích tốt nhất, được xã hội trong nước và quốc tế công nhận. 100% sinh viên hệ cử nhân khoa học tài năng và số đông sinh viên tốt nghiệp các hệ tiên tiến, chất lượng cao... đã nhận được học bổng để đi học thạc sĩ hoặc tiến sĩ ở nước ngoài. ĐHQGHN là một trong hai trường đại học của cả nước có nhiều sinh viên nhất được nhận học bổng của Vietnam Education Foundation (VEF) đi học thạc sĩ và tiến sĩ tại Hoa Kỳ. Các giáo sư nước ngoài trực tiếp hướng dẫn nghiên cứu sinh làm luận án tiến sĩ đánh giá rất cao năng lực của các sinh viên tốt nghiệp chương trình đào tạo cử nhân khoa học tài năng. Đến nay, nhiều cựu sinh viên tài năng  đã trở thành những nhà khoa học trẻ xuất sắc, là cán bộ giảng dạy ở các trường đại học danh tiếng trong và ngoài nước. Các sinh viên tốt nghiệp hệ đào tạo cử nhân khoa học tài năng đạt trình độ ngang tầm quốc tế. Nhiều em được công nhận kết quả học tập và được chuyển sang học tiếp bậc đại học ở nước ngoài như Đại học Bách khoa Pari, nhiều sinh viên tài năng vừa mới tốt nghiệp đại học đã được chuyển tiếp làm nghiên cứu sinh ở các trường đại học Pháp, Anh, Hoa Kỳ, Nhật Bản...

Theo thống kê, đến nay, hơn 80% số nghiên cứu sinh các ngành khoa học tự nhiên và công nghệ của ĐHQGHN khi bảo vệ luận án tiến sĩ đều có bài đăng trên các tạp chí quốc tế. Có thể nói, đối với các hệ đặc biệt, ĐHQGHN đã gắn đào tạo với nghiên cứu; không chỉ cung cấp kiến thức, kỹ năng, mà cần trang bị và rèn luyện cho người học phương pháp tư duy, phương pháp tiếp cận, giải quyết vấn đề vừa sâu, rộng lại hiện đại; tạo được môi trường tự do học thuật và sáng tạo, đồng thời phải trang bị các kỹ năng và quan trọng nhất là chú trọng phát triển tầm nhìn cho người học. Việc đào tạo không áp dụng máy móc theo khuôn mẫu của nước ngoài mà có sự gắn kết, xuất phát từ thực tiễn kết hợp với đổi mới tư duy, phát huy khả năng sáng tạo của sinh viên để tìm ra những giải pháp đột phá nhằm vượt khó khăn, khai thác triệt để mọi nguồn lực và tìm ra những bước đi phù hợp hoàn cảnh, điều kiện của Việt Nam và của đơn vị đào tạo. Các chương trình đào tạo hệ đặc biệt của ĐHQGHN thật sự đa dạng, phong phú và trở thành cái nôi để thắp sáng những tài năng. Từ kinh nghiệm thành công, tiên phong của hệ cử nhân khoa học tài năng và chất lượng cao của ĐHQGHN, đã được nhân rộng ra trên toàn ngành. Hiện nay hệ tài năng, chất lượng cao đã và đang được ưu tiên đào tạo tại một số trường đại học có uy tín khác trên cả nước.