Các kiến thức về Địa chất công trình đã và đang được giảng dạy ở nhiều trường đại học của Việt Nam với khối lượng rất khác nhau. Nguồn tài liệu phục vụ giảng dạy và học tập từ lâu chủ yếu đến từ Liên Xô (trước đây) và các nước Đông Âu, nay được bổ sung các tài liệu của nhiều nước Tây Âu và Hoa Kỳ. Trên cơ sở hoàn thiện các tài liệu được sử dụng giảng dạy cho sinh viên trong nhiều năm qua và bổ sung cách tiếp cận mới về phân tích hệ thống trong Địa chất công trình, tập thể tác giả biên soạn cuốn sách này với hi vọng làm phong phú nguồn giáo trình, tài liệu tham khảo phục vụ giảng dạy và nghiên cứu Địa chất công trình ở các trường đại học nước ta hiện nay.

Giáo trình Cơ sở Địa chất công trình được xây dựng với mục tiêu sử dụng làm tài liệu giảng dạy và tham khảo chủ yếu cho sinh viên thuộc các ngành, chuyên ngành về Khoa học Trái Đất, các chuyên ngành về Xây dựng và phát triển cơ sở hạ tầng.

Địa chất công trình hiện đại đã phát triển mạnh mẽ và toàn diện từ những thập niên cuối thế kỷ XX. Bởi vậy, giáo trình không thể trình bày được đầy đủ mọi khía cạnh của các vấn đề lý thuyết và thực tiễn của Địa chất công trình. Nội dung chủ yếu của giáo trình nhằm cung cấp các kiến thức cơ bản, nền tảng ban đầu, bên cạnh đó có một số phần kiến thức nâng cao về Địa chất công trình. Giáo trình được chia thành ba phần:

Phần I - Khoa học Địa chất công trình trên quan điểm lý thuyết hệ thống;

Phần II - Tính chất cơ lý và cải tạo đất đá;

Phần III - Các quá trình và hiện tượng địa chất động lực công trình.

Phần I do GS.TSKH. Phạm Văn Tỵ đảm nhiệm. Nội dung trình bày về khoa học Địa chất công trình trên quan điểm lý thuyết hệ thống, các quá trình và trường thông số địa chất, địa hệ tự nhiên - kỹ thuật và các phương pháp, công nghệ khảo sát và tối ưu hóa thông tin địa chất công trình.

Phần II do PGS.TS. Đỗ Minh Toàn đảm nhiệm. Nội dung trình bày về đất đá xây dựng. Trong đó, “Đất đá xây dựng” được hiểu là mọi loại đất đá trong tự nhiên được sử dụng làm nền, môi trường phân bố các công trình và vật liệu xây dựng. Đất xây dựng khác đá xây dựng là giữa các hạt tồn tại chủ yếu mối liên kết mềm yếu (keo nước), còn đá là các mối liên kết hóa học bền vững. Trong xây dựng, đất là một hệ phân tán, gồm chủ yếu 3 pha: rắn – các hạt khoáng vật, lỏng – nước và khí. Nội dung nghiên cứu đất đá xây dựng bao gồm: thành phần (hạt, khoáng vật và hóa học) của các pha có trong đất đá, đặc điểm kiến trúc cấu tạo và tính chất cơ lý của đất đá, cải tạo tính chất xây dựng của đất đá.

Phần III do PGS. TS. Đỗ Minh Đức đảm nhận. Nội dung trình bày đặc điểm sự hình thành, phát triển các quá trình và hiện tượng địa chất nội sinh, ngoại sinh và nhân sinh theo quan điểm Địa chất công trình. Các quá trình và hiện tượng địa chất động lực công trình chủ yếu được trình bày trong giáo trình bao gồm:

Hiện tượng xói lở bờ sông và bờ biển liên quan đến quá trình hoạt động của nước mặt;

Hiện tượng trượt đất đá liên quan đến tác dụng của trọng lực;

Hiện tượng lún mặt đất, động đất kích thích và biến đổi khí hậu liên quan đến hoạt động của con người.

Các quá trình hiện tượng khác liên quan đến nước dưới đất, đóng băng và tan băng, hoạt động của gió,… có thể tham khảo thêm ở các tài liệu có liên quan như Lomtadze (1982), Bell (2007), Waltham (2009) và Griffiths (2014).

Tập thể tác giả đã đọc, thống nhất và biên tập lại toàn bộ nội dung của giáo trình.

Trong quá trình biên soạn giáo trình, tập thể tác giả đã nhận được sự hỗ trợ của lãnh đạo Trường Đại học Khoa học Tự nhiên, Đại học Quốc gia Hà Nội và Ban biên tập Bách khoa thư Địa chất. Các tác giả xin chân thành cảm ơn!

Do kiến thức về Địa chất công trình rất sâu sắc và phong phú, nên trong lần đầu tiên xuất bản không thể tránh khỏi những thiếu sót. Tập thể tác giả mong nhận được sự góp ý của bạn đọc để cuốn sách có thể hoàn thiện hơn.