Trên đây là chia sẻ của Giáo sư (GS) Nhà giáo ưu tú (NGƯT) Nguyễn Văn Nội, Hiệu trưởng Trường Đại học Khoa học Tự nhiên (ĐHKHTN) với Cổng Thông tin Điện tử ĐHQGHN nhân dịp trở thành 1 trong 12 cá nhân được Chương trình “Vinh quang Việt Nam” vinh danh trong sáng nay- 07/7/2019. Hơn 30 năm toàn tâm cống hiến ở vai trò thầy giáo, nhà khoa học và 5 năm giữ cương vị Hiệu trưởng, ông đã để lại những dấu ấn quan trọng cho chặng đường phát triển đáng tự hào của Trường ĐHKHTN nói riêng và ĐHQGHN nói chung.

“Giáo dục và nghiên cứu khoa học cơ bản phải gắn liền với nghiên cứu định hướng ứng dụng, để phụng sự cộng đồng và thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Tập thể thầy trò Trường ĐHKHTN đã và đang không ngừng nỗ lực vì sứ mệnh đó”, GS nhấn mạnh.

VNU MEDIA: Dưới sự chỉ đạo trực tiếp của Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam, từ năm 2004, chương trình “Vinh quang Việt Nam” đã tôn vinh hàng trăm tập thể, cá nhân có thành tích xuất sắc, đóng góp đáng kể vào sự nghiệp đổi mới và bảo vệ Tổ quốc. GS có thể cho biết ý nghĩa của danh hiệu này đối với cá nhân GS cũng như Trường ĐHKHTN, ĐHQGHN?

GS. NGƯT. Nguyễn Văn Nội:

Sau 14 lần tổ chức, chương trình “Vinh quang Việt Nam” đạt uy tín ngày càng cao, trở thành sự kiện thu hút sự quan tâm của toàn dân, tạo dấu ấn tốt đẹp trong xã hội. Bản thân tôi cảm thấy vinh dự và tự hào, khi danh hiệu này tiếp tục khẳng định vị thế và vai trò, đóng góp của Trường ĐHKHTN, ĐHQGHN đối với sự nghiệp đào tạo và nghiên cứu khoa học phụng sự đất nước. Đây đồng thời cũng là trọng trách đối với cá nhân tôi và toàn trường phải cố gắng nhiều hơn nữa trong công tác đào tạo, nghiên cứu và phát triển Trường trong thời gian tới.

Như vậy, không phải cho riêng tôi, “Vinh quang Việt Nam” đã ghi nhận xứng đáng, đồng thời trao sứ mệnh cho tập thể thầy, trò Trường ĐHKHTN, đó là đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao cho đất nước và phụng sự cộng đồng!

VNU MEDIA: Thương hiệu Trường ĐHKHTN đang ngày càng được khẳng định trong lĩnh vực giáo dục, khoa học tại Việt Nam và thế giới. GS có thể chia sẻ những thành công đạt được của GS, Nhà trường gắn với sứ mệnh mà GS nói đến ở trên?

GS. NGƯT. Nguyễn Văn Nội:

Những bước chuyển mạnh mẽ, những thành quả của Trường ĐHKHTN trong thời gian qua được tạo dựng bởi nỗ lực và tâm huyết đáng trân trọng của tập thể các thế hệ lãnh đạo và cán bộ Nhà trường. Không chỉ Trường ĐHKHTN mà hai đơn vị thuộc Trường là Khối chuyên Toán A0 và Khoa Hóa học đã được nhận danh hiệu cao quý bậc nhất: Đơn vị Anh hùng. Điều này thực sự hiếm có và hết sức đáng tự hào! Trường ĐHKHTN cũng tự hào là trường đại học đầu tiên của khu vực Đông Nam Á được kiểm định chất lượng cấp trường đại học và được cấp Chứng nhận đạt chuẩn chất lượng của Mạng lưới các trường đại học Đông Nam Á (AUN-QA).

Về đào tạo, Trường tiên phong triển khai thành công hệ đào tạo Cử nhân Khoa học Tài năng từ năm 1997 đến nay. Một đội ngũ đông đảo các nhà khoa học, các nhà giáo có trình độ chuyên môn cao ở trong và ngoài trường (kể cả các chuyên gia quốc tế) đã được huy động tham gia biên soạn chương trình, bài giảng và trực tiếp giảng dạy chương trình này. Hệ đào tạo Cử nhân Khoa học Tài năng đã sản sinh ra những thế hệ cử nhân xuất sắc, có năng lực đáp ứng các chương trình đào tạo Thạc sĩ và Tiến sĩ tại các trường đại học danh tiếng trên thế giới, cũng như phát triển sự nghiệp, đóng góp cho nền khoa học Việt Nam và thế giới.

Nhà trường được Bộ GD&ĐT và ĐHQGHN tin tưởng giao thực hiện 03 Chương trình Tiên tiến và 03 Chương trình Đạt chuẩn quốc tế với sự hợp tác với các trường đại học hàng đầu của Hoa Kỳ. Đây chính là cơ sở để Trường hội nhập quốc tế sâu rộng, thúc đẩy cán bộ giảng viên nâng tầm trong giảng dạy và nghiên cứu khoa học. Từ đây với trang bị kiến thức và vốn tiếng Anh đã giúp sinh viên khi tốt nghiệp có thể làm việc hoặc tiếp tục học tập, nghiên cứu ở bất cứ nơi nào trong môi trường toàn cầu hóa.

Về nghiên cứu khoa học, Trường sở hữu hệ thống các phòng thí nghiệm với trang thiết bị hiện đại, có thế mạnh đặc biệt trong nghiên cứu khoa học cơ bản. Đến nay, trung bình hàng năm, các nhà khoa học của Trường công bố trên 250 bài báo trên các tạp chí khoa học quốc tế thuộc danh mục ISI/SCOPUS, có một số bài được đăng trên tạp chí Nature danh tiếng. Đặc biệt, trong những năm 2017 và 2018, số lượng các bài báo quốc tế thuộc danh mục ISI/SCOPUS của Trường hàng năm đã vượt con số 300 bài.

Bên cạnh đó, giảng viên và sinh viên Nhà trường đã và đang thực hiện nhiều đề tài, dự án nghiên cứu định hướng ứng dụng với những kết quả hữu ích phục vụ cộng đồng. Nghiên cứu khoa học cơ bản và khoa học cơ bản định hướng ứng dụng đã góp phần tạo lập cầu nối hết sức thiết yếu giữa trường đại học - địa phương - doanh nghiệp, tạo sức mạnh tổng hợp để giải quyết triệt để các vấn đề cấp thiết của xã hội, đất nước như ô nhiễm môi trường, biến đổi khí hậu, rác thải nhựa, phát triển xanh, phát triển bền vững, v.v..

Trong bề dày truyền thống của Trường, một thành tố không thể thiếu là Trường THPT Chuyên Khoa học Tự nhiên. Nơi đây không chỉ cung cấp đầu vào chất lượng cao cho các trường đại học mà còn luôn dẫn đầu cả nước về số lượng học sinh tham gia và đạt giải cao tại các kỳ thi Olympic quốc tế. Bên cạnh đó, ý thức kết hợp kiến thức lý thuyết với nghiên cứu khoa học, thực hành được nhen nhóm từ học sinh THPT Chuyên Khoa học Tự nhiên. Các em đã đạt nhiều giải thưởng cao trong các kì thi khoa học kỹ thuật, phát minh sáng chế trong nước và quốc tế.

VNU MEDIA: Để gặt hái thành quả và hoàn thành sứ mệnh được giao phó, mỗi một tổ chức đều khó tránh khỏi những khó khăn trên con đường phát triển của mình. GS vui lòng chia sẻ đôi chút về những thách thức đối với người thuyền trưởng và Nhà trường trong hiện tại và tương lai?

GS. NGƯT. Nguyễn Văn Nội:

Trong bối cảnh hiện nay, không chỉ Trường ĐHKHTN mà hầu hết các cơ sở giáo dục đại học đều đang đứng trước nhiều thách thức. Đối với Trường ĐHKHTN có thể nói đến những vấn đề cấp thiết nhất như sau.

Trước tiên là tính hấp dẫn của các ngành nghề khoa học cơ bản hiện chưa cao, điều này ảnh hưởng trực tiếp tới chất lượng tuyển sinh đầu vào. Nhà trường đang từng bước tháo gỡ bằng các giải pháp đồng bộ, như tạo nguồn tuyển sinh từ các trường  THPT chuyên, đặc biệt là Trường THPT Chuyên Khoa học Tự nhiên,  đẩy mạnh tư vấn hướng nghiệp và khơi gợi niềm yêu thích khoa học cho học sinh thông qua việc tổ chức các ngày hội STEM, v.v..

Thứ hai là cơ sở vật chất, mặt bằng, đây cũng là khó khăn chung của các trường thành viên thuộc ĐHQGHN. Thời gian tới, vấn đề này sẽ từng bước được giải quyết khi các toà nhà đầu tiên tại Hòa Lạc hoàn thành. Lãnh đạo Nhà trường luôn nỗ lực tạo dựng môi trường, điều kiện làm việc thân thiện, dân chủ, công bằng, đồng thuận, thúc đẩy tính liên kết, sự sáng tạo và tự do học thuật nhằm tạo động lực cho cán bộ, sinh viên vượt qua những giới hạn về cơ sở vật chất để phát triển.

Thứ ba là sự cạnh tranh giữa các trường đại học trong nước ngày càng tăng. Nhiều trường đại học tuy mới được thành lập nhưng lại có điều kiện thuận lợi về tài chính và cơ chế để thu hút cán bộ và sinh viên giỏi. Sự cạnh tranh không chỉ đối với các trường đại học trong nước mà còn với các trường đại học quốc tế tại Việt Nam. Điều này đòi hỏi Trường phải tạo lập bản sắc riêng và không ngừng nâng cao chất lượng đào tạo cho các ngành nghề đào tạo của Trường.

Trường ĐHKHTN có được như ngày hôm nay là nhờ đội ngũ cán bộ giảng dạy, nghiên cứu có trình độ cao với tỷ lệ cán bộ có học hàm giáo sư, phó giáo sư, học vị tiến sĩ, tiến sĩ khoa học trên tổng số cán bộ thuộc loại cao nhất cả nước. Tuy nhiên, sự hấp dẫn của các môi trường học thuật và làm việc khác trong và ngoài nước cũng khiến Nhà trường đứng trước thách thức chảy máu chất xám. Chính vì vậy Nhà trường tiếp tục thực hiện chính sách thu hút, khuyến khích, tôn vinh và đãi ngộ các nhà khoa học có trình độ cao; thu hút các nhà khoa học quốc tế đến giảng dạy, nghiên cứu và lãnh đạo nhóm nghiên cứu; phát hiện, thu hút và tăng cường sự tham gia của các nhà khoa học xuất sắc trong và ngoài nước vào các chương trình đào tạo và nghiên cứu của Trường.

VNU MEDIA: Để giữ vững vị thế dẫn đầu cả nước trong lĩnh vực đào tạo và nghiên cứu khoa học cơ bản cũng như thực hiện sứ mệnh phục vụ cộng đồng quả thực không dễ dàng. Định hướng hoạt động của Trường ĐHKHTN trong thời gian tới ra sao, thưa GS?

GS. NGƯT. Nguyễn Văn Nội:

Với sứ mệnh tiên phong đổi mới, đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, bồi dưỡng nhân tài; sáng tạo, nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ đỉnh cao, hướng tới phụng sự cộng đồng, Trường ĐHKHTN đã và đang nỗ lực tạo nên những bứt phá ngoạn mục, chiếm lĩnh vai trò nòng cột và trở thành đầu tàu đổi mới trong hệ thống giáo dục đại học Việt Nam, đúng với sự quan tâm và kì vọng của Đảng, Nhà nước và ĐHQGHN.

Có câu nói rất đúng: “Nhân loại không thể phát minh ra điện nếu chỉ lo cải tiến các ngọn nến”. Để tạo nên những đột phá, với sự giúp đỡ và đầu tư trực tiếp của ĐHQGHN, Nhà trường sẽ chú trọng xây dựng các đề tài, dự án lớn, phát triển các phòng thí nghiệm liên ngành đạt chuẩn quốc tế, phát huy thế mạnh để tạo lập các dự án hợp tác quốc tế lớn. Bên cạnh đó, Trường tiếp tục phát huy sức mạnh tổng hợp thông qua việc đẩy mạnh liên thông, liên kết, hợp tác toàn diện với các đơn vị trong và ngoài ĐHQGHN để tạo giá trị gia tăng và đạt các kết quả, sản phẩm khoa học công nghệ độc đáo. Trường định hướng phát triển khoa học tự nhiên và khoa học liên ngành gắn với các định hướng ứng dụng, có các nghiên cứu chuyển giao, sáng chế, giải pháp hữu ích, góp phần giải quyết được một số vấn đề trọng yếu trước mắt và lâu dài của đất nước.

VNU MEDIA: Để các cơ sở giáo dục, đặc biệt là các trường đại học định hướng nghiên cứu hoàn thành sứ mệnh to lớn do đất nước giao phó, chắc hẳn cần rất nhiều điều kiện. Theo GS, điều kiện nào là tiên quyết?

Tôi cho rằng, điều quan trọng bậc nhất là chính sách vĩ mô đầu tư cho khoa học cơ bản một cách hợp lý của Nhà nước. Chính sách đó phải lựa chọn được các đề tài và các nhà khoa học dựa trên nền tảng chất lượng. Chính sách đó cũng phải cung cấp cho họ đủ nguồn tài chính để một nhà khoa học làm việc trong một lĩnh vực chưa thấy có ứng dụng rõ ràng, gần như không thể kiếm được nguồn kinh phí hỗ trợ từ công nghiệp và các ngành khác. Phải dành chỗ cho những nghiên cứu chưa nhìn thấy những ứng dụng trước mắt, bởi đó là điều kiện không thể thiếu để nâng cao đẳng cấp đại học lên tầm quốc tế, để đào tạo các nhà khoa học có đủ tầm nhìn và tư duy để tạo ra những sản phẩm đỉnh cao, mang tính đột phá.

Đặc biệt, trong tình hình thế giới hiện nay, tiềm lực trí tuệ với phần quan trọng nhất là khoa học cơ bản đã trở thành sức mạnh vật chất của mỗi quốc gia. Nền khoa học của Việt Nam là một bộ phận hữu cơ của hệ thống khoa học thế giới. Việt Nam hoàn toàn có khả năng tạo lập cho mình một vị trí khoa học xứng đáng trên trường quốc tế.

Trong bối cảnh như vậy, Trường ĐHKHTN sẽ có những cơ hội thuận lợi để phát huy vai trò đầu tàu của mình trong nghiên cứu, đào tạo về khoa học cơ bản cũng như hoàn thành xuất sắc sứ mệnh phụng sự cộng đồng.

Trân trọng cảm ơn GS!