Khi đất nước được giải phóng, non sông liền một dải, Đoàn Thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh đã triển khai một số phong trào như: “Ba mũi tên tiến công chống tiêu cực và toàn Đoàn tham gia xây dựng Đảng”, “Ba xung kích làm chủ tập thể”.

Đại hội Đoàn toàn quốc lần thứ IV (năm 1980) đã quyết định đẩy mạnh phong trào “Ba xung kích làm chủ tập thể” thành cao trào thi đua hành động cách mạng của tuổi trẻ, thực hiện thắng lợi sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội và bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa.

Sau khi Đảng Cộng sản Việt Nam khởi xướng và lãnh đạo công cuộc đổi mới đất nước, Đại hội Đoàn toàn quốc lần thứ V (năm 1987) phát động phong trào “Tuổi trẻ xung kích, sáng tạo xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”. Đây là phong trào mang ý nghĩa lớn lao, là phong trào của thế hệ trẻ đi đầu trong công cuộc đổi mới, hành động vì tương lai của thế hệ trẻ, vì hạnh phúc của nhân dân.

Đại hội đại biểu Đoàn toàn quốc lần thứ VI (1992) đã phát động và triển khai hai phong trào lớn là “Thanh niên lập nghiệp” và “Tuổi trẻ giữ nước”. Các phong trào được đoàn viên, thanh niên cả nước hưởng ứng sôi nổi và nhiệt tình.

Đại hội đại biểu Đoàn toàn quốc lần thứ VII (năm 1997) tiếp tục phát triển và nâng hai phong trào “Thanh niên lập nghiệp” và “Tuổi trẻ giữ nước” lên một tầm cao mới.

Đại hội Đoàn toàn quốc lần thứ VIII (2002) phát động phong trào “Thi đua, tình nguyện xây dựng và bảo vệ Tổ quốc” và kêu gọi tuổi trẻ Việt Nam cùng siết chặt tay dưới lá cờ vinh quang của Đoàn, nguyện đi theo con đường cách mạng của Đảng, Bác Hồ và nhân dân Việt Nam đã lựa chọn, nắm chắc thời cơ, vượt qua thách thức, góp phần to lớn vào sự nghiệp đổi mới đất nước.

Đặc biệt, phong trào “Thanh niên tình nguyện” và các cuộc vận động, phong trào mới được triển khai sâu rộng trong các tổ chức Đoàn như: Sáng tạo trẻ, Bốn mới, Cán bộ, công chức trẻ với cải cách hành chính, Học tập tốt, rèn luyện tốt, Trí thức trẻ tình nguyện… đã khơi dậy sức mạnh của thanh niên tham gia các lĩnh vực của đời sống xã hội, tạo ra nhiều mô hình hay, cách làm sáng tạo từ thực tiễn, góp phần tạo nên hình ảnh đẹp của người thanh niên Việt Nam.

Đại hội Đoàn toàn quốc lần thứ IX (2007) phát động hai phong trào “5 xung kích phát triển kinh tế – xã hội và bảo vệ Tổ quốc” và “4 đồng hành với thanh niên lập thân, lập nghiệp”.

Đến Đại hội Đoàn toàn quốc lần thứ X (2012), hai phong trào trên tiếp tục được triển khai với tên gọi “Xung kích, tình nguyện phát triển kinh tế – xã hội và bảo vệ Tổ quốc” và “Đồng hành với thanh niên lập thân, lập nghiệp” nhằm tạo không gian mở, sáng tạo cho cơ sở triển khai thực hiện. Trong giai đoạn này, nhiều phong trào trong các đối tượng thanh niên được triển khai mạnh mẽ, thu hút sự tham gia của đông đảo đoàn viên, thanh niên và tạo được hiệu ứng tốt trong cộng đồng xã hội.

Đại hội Đoàn lần thứ XI (nhiệm kỳ 2017 – 2022) đã phát động 3 phong trào lớn: “Thanh niên tình nguyện”, “Tuổi trẻ sáng tạo” và “Tuổi trẻ xung kích bảo vệ Tổ quốc”.

Phong trào“Thanh niên tình nguyện” có các nội dung cơ bản: Tình nguyện chung tay xây dựng nông thôn mới; Tình nguyện tham gia xây dựng đô thị văn minh; Tình nguyện bảo vệ môi trường, ứng phó với biến đổi khí hậu; Tình nguyện tham gia đảm bảo trật tự an toàn giao thông; Tình nguyện đảm bảo an sinh xã hội.

Phong trào “Tuổi trẻ sáng tạo” có các nội dung chính: Sáng tạo trong học tập, nghiên cứu khoa học; Sáng tạo trong lao động, sản xuất, kinh doanh; Sáng tạo trong công tác, phục vụ nhân dân; Sáng tạo trong đời sống sinh hoạt.

Phong trào “Tuổi trẻ xung kích bảo vệ Tổ quốc” có các nội dung: Xung kích trong thực hiện nhiệm vụ quốc phòng an ninh; Xung kích tham gia thực hiện các chương trình, dự án, cuộc vận động hướng về biên giới, biển đảo, bảo vệ chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ; Xung kích tham gia xây dựng lực lượng vũ trang nhân dân cách mạng chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại; Xung kích tham gia đảm bảo an ninh trật tự trên địa bàn dân cư.

Ngoài ra, đại hội còn phát động 3 chương trình đồng hành với thanh niên là: “Đồng hành với thanh niên trong học tập”; “Đồng hành với thanh niên khởi nghiệp, lập nghiệp”; “Đồng hành với thanh niên rèn luyện và phát triển kỹ năng trong cuộc sống, nâng cao thể chất, đời sống văn hóa tinh thần”.

Với những cống hiến xuất sắc trong 91 năm qua, Đoàn Thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh và tuổi trẻ Việt Nam đã hai lần vinh dự được Đảng, Nhà nước trao tặng Huân chương Sao vàng và nhiều phần thưởng cao quý khác. Thành quả đó là hành trang để Đoàn Thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh đóng góp nhiều hơn nữa cho sự nghiệp đổi mới, công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế, xây dựng một nước Việt Nam phồn vinh, hạnh phúc, sánh vai với các cường quốc năm châu như Bác Hồ mong đợi lúc sinh thời.