I. Những mục tiêu đối ngoại của Thái Lan khi bước vào thế kỷ XXI

Mặc dù vừa trải qua một cuộc khủng hoảng kinh tế khu vực (năm 1997, mà Thái Lan lại là nước đi đầu) chưa thực sự trở về bình phục mà các nhà hoạch định chính sách của Thái Lan đã có những quyết tâm rất đáng lưu ý. Chúng tôi xin được nhắc lại những quyết tâm đó như sau:

Các trung tâm nghiên cứu đối ngoại thuộc hai trường đại học lớn ở Thái Lan (Thăm-ma-xạt hay Chụ-la-lông-kon) đều lần lượt đề xuất chính sách đối ngoại của Thái Lan trong thế kỷ XXI sẽ phải đặt nền tảng cho một thế giới mới đang phát triển trong khu vực. Đó là “sự quản lý khu vực”; Chính sách của Thái Lan về lâu dài có thể sẽ trở lại những mục tiêu quan trọng về đối ngoại mà thời kỳ kinh tế bùng nổ Thái Lan đã từng có tham vọng, gồm:

1- Biến Thái Lan thành “trung tâm”, thành “lãnh đạo”, thành “số 1” trong khu vực Đông Nam Á, cả về quân sự, an ninh, chính trị, kinh tế, nhân quyền và trở thành “nhà lãnh đạo tư tưởng”, trung tâm văn hoá, văn minh của khu vực.

2- Trở thành “cầu nối” quan hệ giữa các siêu cường vốn từng có vai trò quan trọng của Thái Lan trong quá khứ. Thái Lan có trong tay các “con bài” Mỹ, Trung Quốc và Nhật Bản. Thái Lan có mối quan hệ chặt chẽ với ba siêu cường này, không có nước nào trong khu vực có được vị thế đó như Thái Lan. Do đó, trong thế kỷ XXI, Thái Lan có thể phát triển thành nước hàng đầu ở Châu Á, thậm chí thành nước hàng đầu của thế giới.⁽¹⁾ Xét trên góc độ này Thái Lan cũng có thể trở thành “một cực quyền lực” ở Châu Á.⁽²⁾

Đúng vậy, Thái Lan có quyền hy vọng về những quyết tâm mà mình đã đặt ra. Đúng như nhận xét của các nhà hoạch định chính sách Thái Lan, sở dĩ Thái Lan có thể làm được những gì mình muốn là do Thái Lan có được những “con bài” mà các nước khác trong khu vực khó mà có được: Đó là mối quan hệ gắn bó rất chặt chẽ trong truyền thống với Mỹ và Nhật Bản; đó là mối quan hệ mới rất đáng tin cậy với Trung Quốc vốn có được do “thời vận may mắn” đã trao tặng cho Thái Lan. Để khẳng định thêm điều này chúng tôi xin dẫn lược những mối quan hệ của Thái Lan với ba siêu cường trên đây.

1.2. Thái Lan với Mỹ

Khi nói về quan hệ Thái Lan – Mỹ, chúng ta đều biết rằng đây là mối quan hệ gắn kết đã từ lâu giữa hai quốc gia. Nếu chỉ kể từ cuộc chiến tranh lạnh xuất hiện ở Đông Nam Á vào những năm 1950 thì cũng đã là nửa thế kỷ Mỹ – Thái Lan đã từng có quan hệ “tiền hô hậu ủng”. Thái Lan đã từng luôn tiên phong phụ hoạ theo Mỹ trong mọi chính sách, quan điểm, hành động và luôn là đồng minh tin cậy của Mỹ trong “sự nghiệp” chung chống chủ nghĩa cộng sản quyết liệt nhất ở Đông Nam Á. Thái Lan cũng đã từng luôn luôn coi những nước cộng sản, những quốc gia chống đối lại Mỹ là kẻ thù của chính mình. Quan hệ Thái Lan – Mỹ, hay nói khác đi, liên minh Thái Lan – Mỹ xuất hiện đặc biệt chặt chẽ trong suốt dọc con đường mà ba nước Đông Dương chống chủ nghĩa thực dân mới Mỹ. Thái Lan từng sát cánh bên Mỹ trong tổ chức Hiệp ước phòng thủ Đông Nam Á (SEATO) 1955, trong chiến tranh đặc biệt tăng cường của Mỹ ở Lào 1960, trong Việt Nam hoá chiến tranh, Đông Dương hoá chiến tranh của Mỹ ở Việt Nam và Đông Dương 1965… Thái Lan là căn cứ địa, là “tàu sân bay không thể đánh chìm” của những chiến dịch không kích của Mỹ trút bom xuống toàn bộ bán đảo Đông Dương.

Bước vào thế kỷ XXI, điều kiện chính trị thế giới mới buộc Thái Lan cần điều chỉnh chính sách của mình đối với Mỹ. Người Thái Lan đã quyết định tự đứng trên đôi chân của mình thay vì dựa vào sự “đồng thuận kiểu Oasinhtơn” như một nửa thế kỷ chiến tranh lạnh đã trôi qua. Tuy nhiên, đối với Thái Lan và cả đối với Mỹ, trong xu thế hội nhập và toàn cầu hoá của nền kinh tế thế giới hiện nay thì mối quan hệ Mỹ – Thái Lan vẫn là một trong những mối quan hệ song phương hết sức quan trọng mặc dù Thái Lan có thêm những mối quan hệ khác như với cộng đồng ASEAN, với Trung Quốc và nhiều nước khác. Đó là điều khác hẳn so với thái độ và vị thế của Thái Lan trước đây đối với Mỹ. Trong quan hệ với Mỹ, Thái Lan gìơ đây không còn là độc quyền của Mỹ nữa và ngược lại Mỹ cũng không chỉ muốn một mình Thái Lan mà còn muốn cả ASEAN nữa. Do đó Thái Lan đã đặt quan hệ ấy trong mối quan hệ chung với ASEAN, Trung Quốc, Nhật Bản và Hàn Quốc. Khi đưa ra chính sách đối ngoại với Mỹ, Thái Lan đã xem xét nó sao cho tạo được một thế cân bằng về quyền lợi trong khu vực Đông Nam Á giữa những nước lớn gần Đông Nam Á. Rõ ràng, Thái Lan vừa muốn vươn lên khẳng định vị trí, vai trò nước lớn của mình ở Đông Nam Á, vừa muốn trên vị thế ấy có chính sách thích hợp với những nước có vai trò ở Đông Nam Á như Mỹ, Trung Quốc, Nhật Bản, nhằm đạt được những quyền lợi tốt nhất cho mình.

Trong quan hệ an ninh quân sự với Mỹ trong lịch sử, Thái Lan ngầm một ngụ ý là muốn dựa vào một cường quốc quân sự hùng mạnh để bảo vệ nền độc lập của mình. Tất nhiên, trong tình hình thế giới mới và thế kỷ mới cuả thế kỷ XXI, với một quan hệ an ninh, kinh tế đã có từ lâu giữa Mỹ và Thái Lan, Thái Lan có những lý do riêng phải lựa chiều Mỹ mà không thể thẳng thừng hành động theo ý mình, theo tuyên bố của mình. Đó cũng là một trong những đặc điểm nổi bật có tính chất truyền thống của nền ngoại giao Thái Lan. Trong thế giới ngày nay cũng vậy, Thái Lan dù không tuyên bố ủng hộ Mỹ một cách nhiệt tình chống khủng bố thế giới nhưng vẫn phải dính líu những gì mà không thể chối bỏ được trong quan hệ song phương với Mỹ. Nhưng mặt khác, Thái Lan vẫn cố gắng giữ thái độ tự đứng trên đôi chân của mình trong thế kỷ mới, trong những mối quan hệ nói chung và cả riêng với Mỹ nữa. Chẳng hạn để lôi kéo Thái Lan đứng về phía mình tích cực chống khủng bố, Mỹ đã ngỏ ý muốn cấp cho Thái Lan quy chế đồng minh ngoài NATO. Vì thế, dù hài lòng hay không, Thái Lan sau đó đã ban hành sắc lệnh chống khủng bố. Nhưng Thái Lan đã khéo léo lồng vào nó một nội dung mang tính thiết thực cho đất nước, cho khu vực và đi đầu trong cuộc đấu tranh chống khủng bố của cộng đồng ASEAN. Đó là nội dung chống buôn bán và sử dụng ma tuý, chống tội phạm xuyên quốc gia, chống buôn bán người, chống nhập cư trái phép qua biên giới…

Trao cho Thái Lan quy chế đồng minh ngoài NATO, Mỹ muốn khẳng định thêm quan hệ hợp tác quân sự, an ninh giữa Mỹ và Thái Lan vẫn tiếp tục trong thế kỷ mới tuy rằng chiến tranh không còn ở Đông Nam Á nữa. Mỹ cũng muốn nhắc nhở Thái Lan rằng Thái Lan vẫn cần Mỹ hợp tác trong lĩnh vực an ninh quân sự trong cuộc chiến chống khủng bố và bảo vệ đất nước cũng như các cam kết quân sự từ lâu nay giữa Mỹ và Thái Lan vẫn được thực hiện như việc tập trận Hổ mang vàng hàng năm. Tuy nhiên về phía Thái Lan cho dù chính sách liên minh quân sự với Mỹ đã là một yếu tố rất quan trọng nhằm bảo vệ vững chắc nền độc lập của mình từ lâu nay thì ở vào bối cảnh thế giới mới của thế kỷ XXI, chính sách này cũng đã được điều chỉnh. Cuộc tập trận hàng năm Hổ mang vàng giữa Mỹ và Thái Lan từ quan hệ song phương đã chuyển thành quan hệ đa phương. Từ năm 2003, cuộc tập trận Hổ mang vàng không chỉ có Mỹ và Thái Lan tiến hành mà mỗi năm lại có thêm một thành viên mới như Inđônêxia, Singapo…

Như vậy, kể từ chính sách vĩ mô “tự đứng trên đôi chân của mình”, Thái Lan đã điều chỉnh chính sách đối ngoại nói chung và với Mỹ nói riêng rất mạnh mẽ kể từ 2001 trở lại đây trên tất cả các lĩnh vực. Thái Lan tỏ ra rất có hiệu quả trong việc đưa những quan hệ hợp tác từ song phương với Mỹ thành những quan hệ đa phương phù hợp với tình hình địa chính trị mới của thế kỷ XXI. Sự điều chỉnh ấy rõ ràng đã đưa lại cho Thái lan rất nhiều lợi ích.

2.2. Thái Lan với Trung Quốc

Trung Quốc vốn là nước đối đầu với Thái Lan suốt thời kỳ chiến tranh lạnh bởi Trung Quốc cũng là một nước cộng sản như những nước Đông Dương. Nhưng tới khi chiến tranh lạnh ở vùng Đông Nam Á còn chưa kịp qua đi thì Thái Lan đã tìm thấy ở Trung Quốc một đồng minh trong việc giải quyết vấn đề xung đột ở nước láng giềng Campuchia theo như Thái Lan tính toán. Rồi sau khi vấn đề xung đột Campuchia kết thúc, quan hệ Trung Quốc với Thái Lan đã phát triển nhanh chóng hơn bất kỳ một nước cộng sản nào ở vùng Đông Nam Á cả về chính trị ngoại giao, kinh tế và quân sự. Cho tới những năm cuối cùng của thế kỷ XX, khi mà Thái Lan đã tuyên bố xoá bỏ những đạo luật chống cộng sản trong Hiến pháp của mình thì cũng là lúc Thái Lan và Trung Quốc đã cùng nhau ký kết được một thoả thuận hành động chung xuyên thế kỷ (thoả thuận hành động chung Trung Quốc – Thái lan thế kỷ XXI). Điều này cũng dễ hiểu, bởi thứ nhất, chính sách ngoại giao truyền thống của Thái Lan vốn mang tính chất uyển chuyển và ngả theo chiều gió; trong mọi tình huống đều có cách xử lý mềm dẻo; thứ hai, riêng với vị trí của Trung Quốc ở vùng này, những nhà nghiên cứu chính sách đối ngoại và an ninh của Thái Lan đều nhất trí cho rằng: Thái Lan không được quên Trung Quốc là người bạn khổng lồ nằm bên cạnh sát nách mình (gần hơn Mỹ rất nhiều). Cho nên dù cho Mỹ có chính sách đối với Trung Quốc ra sao thì Thái Lan vẫn đánh giá Trung Quốc là người bạn có thể tin cậy được và cần phải tin cậy. Điều này nói lên rằng Thái Lan, vào thế kỷ XXI đã thực sự muốn đứng lên bằng đôi chân của chính mình. Nếu là cách đây mấy chục năm, trong thời kỳ chiến tranh lạnh thì chính sách ngoại giao của Thái Lan đã phải làm cái việc là dập khuôn theo Mỹ trong quan hệ với Trung Quốc. ứng xử này của người Thái Lan theo cái lập luận truyền thống cho rằng: “nước xa không dập được lửa gần” đã được thực tế chứng minh là đúng đắn. Thái Lan trong những năm khủng hoảng tài chính cuối thế kỷ XX đã nhận rõ người bạn Trung Quốc có thể tin cậy được ở chỗ Trung Quốc đã kiên trì chịu những thiệt thòi do cuộc khủng hoảng tài chính ở Đông Nam Á ảnh hưởng tới mà không phá giá đồng Nhân dân tệ, giúp cho những nước Đông Nam Á trong đó có Thái Lan được nâng đỡ trong cơn khốn khó. Cho nên ngay sau khủng hoảng, nhất là từ những năm đầu của thế kỷ XXI, quan hệ hợp tác song phương Thái Lan – Trung Quốc đã phát triển vượt bậc cả về chính trị ngoại giao, kinh tế và an ninh. Không những thế quan hệ Thái Lan – Trung Quốc còn mở rộng thành những mối quan hệ đa phương, tiểu vùng và khu vực. Có thể nói rằng trong tất các mối quan hệ với các nước từ đầu thế kỷ XXI, mối quan hệ Thái Lan - Trung Quốc tỏ ra hết sức cần thiết cho cả hai bên và tỏ ra có nhiều lợi thế nhất để phát triển kể cả so với quan hệ lâu đời Mỹ - Thái Lan.

Nhìn toàn cục trên phương diện lợi ích quốc gia, quan hệ Thái Lan - Trung Quốc từ trước tới nay, nhất là trong thập kỷ 90 vừa qua đã đem lại cho Trung Quốc và Thái Lan nhiều lợi ích hơn là khó khăn, thiệt hại. Lợi ích của Thái Lan sẽ được bảo đảm một cách tốt nhất bằng cách cân bằng ảnh hưởng của các nước Mỹ, Nhật và Trung Quốc, mà yếu tố quan trọng nhất cho sự cân bằng ảnh hưởng ấy chính là mối quan hệ Thái Lan - Trung Quốc. Còn trên phương diện khu vực, quan hệ Thái Lan - Trung Quốc chính là chiếc cầu nối Trung Quốc với ASEAN; Thái Lan chính là người dẫn đường cho Trung Quốc tham gia vào các chương trình hợp tác của khu vực kể cả chính trị, kinh tế và an ninh quân sự. Đó là các chương trình xây dựng những Tứ giác kinh tế, chương trình hợp tác tiểu vùng Mê Công, Chương trình xây dựng đường xuyên á, chương trình AFTA, v.v... Trên phương diện quốc tế, Thái Lan và Trung Quốc đều có những ý đồ chiến lược như nhau, đều cho rằng Liên hiệp quốc có ảnh hưởng quan trọng đối với ổn định trong khu vực và rằng sự có mặt của Mỹ không phải là nhân tố duy nhất trong việc giữ gìn an ninh khu vực. Thái Lan ủng hộ Trung Quốc phát triển lớn mạnh và hy vọng cái thế phát triển đi lên của Trung Quốc sẽ có lợi cho an ninh và thương mại của Thái Lan. Dưới con mắt của Thái Lan, một Trung Quốc giầu có và phồn vinh sẽ tốt cho khu vực hơn là một Trung Quốc khổng lồ mà nghèo khó.

Trên cơ sở quan niệm đó, Bộ Ngoại giao Thái Lan mạnh dạn đề nghị Trung Quốc cùng Thái Lan thảo ra một khuôn khổ hợp tác giữa hai nước để đối phó với những thách thức trong thế kỷ XXI. Đề nghị đó của Thái Lan đã được Trung Quốc chấp thuận và các quan chức hai nước đã làm việc vất vả suốt mấy tháng liền để thảo ra khuôn khổ này. Đó chính là “Tuyên bố chung về kế hoạch hành động cho thế kỷ XXI” giữa Thái Lan và Trung Quốc. Tuyên bố này đã được hai Bộ trưởng Bộ Ngoại giao hai nước là ông Đường Gia Triền và ông Xu-rin Pít-xa-wan ký ngày 5-2-1999 trong chuyến thăm Thái Lan của Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc.

Tuyên bố chung về kế hoạch hành động cho thế kỷ XXI giữa Thái Lan và Trung Quốc đã đưa ra một kế hoạch khá cụ thể, chi tiết và toàn diện. Nó bao gồm đầy đủ các mối quan hệ song phương giữa hai nước về kinh tế, chính trị, an ninh quốc phòng, nông nghiệp, khoa học kỹ thuật, thương mại đường biển, chương trình lưu vực sông Mê Công... Bộ Ngoại giao Thái Lan tỏ ra rất bằng lòng về tuyên bố chung có tính chất bước ngoặt thế kỷ này. Đây là một kế hoạch có tầm cỡ vì nó là kế hoạch hợp tác cùng phát triển giữa Thái Lan và Trung Quốc trong suốt một trăm năm tới. Có thể nói rằng Trung Quốc và Thái Lan cho tới cuối thế kỷ XX đã đặt được những cơ sở vững chắc và toàn diện cho mối quan hệ Thái Lan – Trung Quốc phát triển cả về chính trị, ngoại giao, kinh tế và an ninh. Con đường mà họ sẽ đi trong tương lai đã được tháo gỡ những rào cản, đã được thiết lập bằng phẳng và rộng rãi hơn, thậm chí, mối quan hệ ấy dường như đã tính trước được cả những khó khăn, những tình huống mới mà thế kỷ XXI sẽ gặp phải và cả những đối sách để vượt qua.

3.2. Thái Lan với Nhật Bản

Đối với Thái Lan, từ trước tới nay Nhật Bản luôn là một trong những thị trường xuất khẩu quan trọng nhất của Thái Lan sau Mỹ và là một trong hai cường quốc kinh tế có vai trò đáng kể trong sự phát triển kinh tế của khu vực Đông Nam Á nói chung và Thái Lan nói riêng. Vào thế kỷ XXI, môi trường thế giới và Đông Nam Á đã tác động mạnh vào Nhật Bản làm cho nền kinh tế “niềm tự hào của Châu Á” này có những dấu hiệu bất bình thường ngày càng rõ rệt. Do đó ở Châu Á đã có một hình ảnh trái ngược nhau giữa hai siêu cường: Trong khi nền kinh tế Nhật Bản tỏ ra suy kém thì kinh tế Trung Quốc lại trỗi dậy phát triển mạnh mẽ. Vì thế nếu như trong chính sách đối với Mỹ, Thái Lan phải dè chừng đối với Trung Quốc và Nhật Bản thì trong mối quan hệ với Nhật Bản, Thái Lan lại cần phải dè chừng với Trung Quốc và Mỹ. Tuy nhiên, vẫn không thể phủ nhận vai trò kinh tế và ảnh hưởng to lớn của Nhật Bản trong sự cân bằng giữa các nước lớn là Mỹ, Trung Quốc ở vùng này; cũng như sự cân bằng mà Thái Lan ở giữa còn một bên là Trung Quốc và Nhật Bản với một bên là Mỹ và châu Âu. Cho nên ở một chừng mực nào đó, Thái Lan vẫn giữ mình là một quốc gia tiếp nhận đầu tư nước ngoài lớn nhất của các công ty Nhật Bản tại khu vực Đông Nam Á trong khi đó Nhật Bản vẫn là đói tác thương mại lớn nhất của Thái Lan với mức tăng trưởng hàng năm là 20%.

Trong mấy năm trở lại đây, ngoài việc duy trì sự hợp tác phát triển kinh tế như đã ký kết ở những năm cuối thế kỷ XX, Thái Lan và Nhật Bản đang tích cực triển khai việc ký kết FTA song phương giữa hai nước. FTA song phương Thái – Nhật có vai trò rất lớn đối với sự phát triển kinh tế của hai nước. Hơn nữa nó còn là cầu nối để hàng hoá xuất khẩu của Nhật Bản đi vào ấn Độ và các nước Trung Đông. Nhật Bản hiện là đối tác thương mại hàng đầu của Thái Lan – nước xuất khẩu nhiều gạo, rau quả, tôm và các hải sản khác sang Nhật Bản.

Hai bên Thái – Nhật bắt đầu tiến hành các cuộc đàm phán chính thức về FTA từ tháng 4-2004. Nhưng tiến trình thương lượng lúc này gặp khó khăn do hai bên không thu hẹp được bất đồng về vấn đề tự do hoá khu vực công nghiệp. Phía Thái Lan không muốn mở cửa thị trường để bảo vệ ngành ô tô và ngành thép trong nước. Tuy nhiên, vào tháng 9-2005 trong cuộc gặp ở Tôkyô, Thủ tướng Nhật Bản và Thủ tường Thái Lan đã nhất trí về dự thảo thoả thuận tự do thương mại song phương. Hai bên đặt mục tiêu ký kết thoả thuận này vào nửa đầu 2006. Theo đó hơn 90% mặt hàng buôn bán giữa hai nước (trị giá 35 tỷ USD/năm) được miễn thuế trong vòng 10 năm. Theo báo cáo của Trường Đại học Thương mại Thái Lan, mức tăng trưởng kinh tế của Thái Lan sẽ tăng thêm 0,25%, lên thành 2,26% trong quý IV nếu như nước này ký hiệp định thương mại tự do FTA với Nhật Bản trong tháng 7-2006 như kế hoạch đã đề ra.

Các nhà nghiên cứu cho rằng FTA với Nhật Bản sẽ tạo ra một động lực mới thúc đẩy xuất khẩu và đầu tư của Thái Lan, bất chấp những bế tắc chính trị trong nước hiện nay. Tinh hình trên đây cho thấy rằng, hợp tác phát triển kinh tế Thái Lan – Nhật Bản đã và đang tiến triển như hai nước mong đợi. Những khó khăn, rào cản sẽ được tháp gỡ bằng quyết tâm của cả hai bên. Các nhà nghiên cứu Thái Lan cho rằng, thực hiện FTA với Nhật Bản sẽ tạo ra cho Thái Lan một động lực mới thúc đẩy sản xuất và đầu tư của Thái Lan bất chấp những bế tắc về chính trị trong nước hiện nay. Một điều quan trọng có tính chiến lược là, sự hợp tác Thái Lan – Nhật Bản phát triển và bền vững sẽ là yếu tố cân bằng lực lượng và quyền lợi ở khu vực này như mục tiêu chính sách đối ngoại của Thái Lan đã đề ra trong thế kỷ XXI.

II. Những đóng góp của Thái Lan trong ASEAN và ngoài ASEAN

Rõ ràng những mối quan hệ với các cường quốc của Thái Lan như chúng tôi lược dẫn trên đây đã giúp Thái Lan có được những cơ sở quan trọng để thực hiện khát vọng trở thành nước lãnh đạo khu vực và xa hơn nữa trở thành một trong các cường quốc của thế giới. Chúng ta đang ở trong thời điểm 7 năm đầu của thế kỷ XXI. Vậy cho tới nay Thái Lan đã làm được những gì để chứng tỏ mình sẽ là một người lãnh đạo của khu vực? Sau đây là những việc mà Thái Lan đã làm cho tổ chức khu vực ASEAN với tính chất là những việc làm của một người lãnh đạo khu vực.

Trong những năm qua, với tư cách là một trong những nước sáng lập tổ chức ASEAN, Thái Lan đã thể hiện nhiệt tình của mình trong việc củng cố và phát triển tổ chức này từ 5, 6 nước tới ASEAN 10 nước. Khi thủ tướng Thạc-xỉn lên nắm quyền ở Thái Lan vào đầu thế kỷ 21 thì quá trình phát triển tổ chức của ASEAN 10 đã hoàn tất và các mối quan hệ song phương giữa Thái Lan với các nước thành viên khác của ASEAN đã bước vào giai đoạn phát triển toàn diện (kể cả với những nước thành viên mới là Campuchia, Lào, Myanma và Việt Nam). Vấn đề là giờ đây sau những năm hậu chiến Đông Dương, nhìn lại vai trò của mình đối với ASEAN, Thái Lan thấy vai trò đó còn mờ nhạt, chưa đạt được như mong muốn. Cho nên ngay khi lên làm thủ tướng, việc đầu tiên bên cạnh chuyến công du tới Mỹ, Trung Quốc, ông Thạc-xỉn đã tới một số nước ASEAN và những lời phát biểu của ông ở mỗi chặng dừng chân đã thể hiện sự quan tâm rất lớn của Thái Lan với láng giềng là tiếp tục khẳng định vai trò thật rõ nét của Thái Lan trong cộng đồng hợp tác phát triển ASEAN. Sau những chuyến thăm ngoại giao ấy của Thủ tướng Thạc-xỉn, Thái Lan đã cùng với những nước thành viên của ASEAN cam kết thúc đẩy tiến trình hợp tác trong khuôn khổ hợp tác vì sự đoàn kết ASEAN (Initiative for ASEAN Integration: IAI). Với tiến trình này, các thành viên cũ của ASEAN sẽ cùng nhau thực hiện các dự án giúp đỡ và hỗ trợ các thành viên mới là Campuchia, Lào, Myanma và Việt Nam để các nước này có khả năng phát triển ngang tầm với các nước thành viên cũ nhằm thu hẹp khoảng cách và sự chênh lệch kinh tế giữa các nước thành viên cũ và mới để hướng tới mục tiêu vì sự đoàn kết trong tương lai.

Để thể hiện vai trò đầu tầu của mình về vấn đề này, Thái Lan đã đứng ra tổ chức hội nghị bàn về giải pháp thúc đẩy tiến trình hội nhập vào ngày 27 và 28 tháng 5 năm 2003 tại Pắt-tha-gia. Tại hội nghị, các bên đã thảo luận về việc hỗ trợ chuyên môn cho các nước thành viên ASEAN để thúc đẩy các chương trình trong khuôn khổ IAI. Hội nghị đã thu được kết quả quan trọng trong việc thúc đẩy các nước thành viên cũ của ASEAN xây dựng các mối quan hệ song phương với từng nước thành viên mới để giúp các nước này thực hiện được các kế hoạch và chương trình trong khuôn khổ IAI. Thái Lan được giao vị trí là cộng tác - giám sát trong lĩnh vực xây dựng cơ sở hạ tầng về công nghệ thông tin. Trên thực tế Thái Lan đã có 6 chương trình giúp đỡ các nước Campuchia, Lào, Myanma và Việt Nam với tổng số vốn hỗ trợ là 419.881 USD cùng chương trình hợp tác đào tạo cho viên chức các nước trên trong lĩnh vực công nghệ thông tin và báo chí.

Tiếp theo là vào ngày 9 tháng 10 năm 2003 Hội nghị Thượng đỉnh ASEAN lần thứ 9 được tổ chức tại Bali. Mục đích mà Hội nghị Thượng đỉnh ASEAN lần thứ 9 đề ra trong “Tuyên bố Hoà hợp ASEAN II” là sẽ xây dựng cộng đồng ASEAN vào năm 2020 thành một cộng đồng kinh tế ASEAN, cộng đồng an ninh ASEAN, cộng đồng văn hoá xã hội ASEAN. Trong suốt bốn năm qua Thái Lan luôn tỏ rõ bằng tinh thần và hành động vai trò trụ cột của mình, luôn thúc đẩy, hỗ trợ các chương trình hành động của ASEAN vì mục đích này.

Tại Hội nghị Thượng đỉnh ASEAN lần thứ 10 ở Viêng Chăn, “Chương trình Hành động Viêng Chăn” đã được thông qua trong đó xác định rõ và cụ thể phạm vi và phương hướng hợp tác trong khuôn khổ ASEAN giai đoạn đầu tiên từ 2004 đến 2009, đồng thời vạch ra biện pháp thúc đẩy sự hợp tác giữa các thành viên ASEAN trên cả 3 lĩnh vực tương ứng với ba cộng đồng; đó là hợp tác về an ninh chính trị, hợp tác về kinh tế, hợp tác về văn hoá xã hội. Trong những hợp tác này Thái Lan luôn là nước tích cực cả về phương diện đề xuất và cả về phương diện thực hiện để mục tiêu của Chương trình Hành động Viêng Chăn luôn đạt được ở mức cao nhất. Sau đây là những hợp tác của Thái Lan trong từng lĩnh vực:

1.Hợp tác an ninh, chính trị

Trên cơ sở Hiệp ước Thân thiện và Hợp tác Đông Nam Á (TAC), Thái Lan đã đi đầu trong việc khơi nguồn cho những quan hệ ngoại giao trong nội bộ ASEAN nhằm củng cố hoà bình và ổn định khu vực. Đồng thời cố gắng ủng hộ các nước ngoài khu vực có vị trí quan trọng đối với an ninh và sự bền vững của ASEAN và Châu Á Thái Bình Dương để xây dựng hoà bình, củng cố hợp tác bằng cách kết nạp họ vào làm thành viên của Hiệp ước Thân thiện và Hợp tác ASEAN như Trung Quốc, ấn Độ, Nhật Bản, Pakixtan, Nga, Hàn Quốc…

Thái Lan cũng đã đi đầu trong việc xây dựng ASEAN thành khu vực phi vũ khí hạt nhân, tích cực thúc đẩy quá trình đàm phán giữa ASEAN và các nước có vũ khí hạt nhân để các nước này cùng ký vào Hiệp ước phi vũ khí hạt nhân Đông Nam Á (Southeast Asia Nuclear Weapon-Free Zone: SEANWFZ). Cũng từ năm 1999 – 2000, Thái Lan từng khởi xướng và đóng vai trò dẫn đầu trong việc thúc đẩy quá trình xây dựng khung hành động chung ở vùng biển Đông. Hiện nay ASEAN đã xây dựng được đường lối và đề ra những nguyên tắc hoạt động giữa các nước có quyền lợi và liên quan trong vùng biển này, góp phần giảm bớt những căng thẳng lâu nay giữa một số nước ASEAN với Trung Quốc.

Sau sự kịên 11/9 ở Mỹ, Thái Lan là một trong những nước đi đầu của cộng đồng ASEAN tán thành việc chống khủng bố với nội dung tích cực hợp tác mạnh mẽ cùng các nước thành viên ASEAN thực hiện chương trình Hành động ASEAN chống tội phạm xuyên quốc gia thông qua việc trao đổi tin tức, những thông tin mới, chính xác giữa các thành viên ASEAN và giữa ASEAN với những nước đối thoại quan trọng có liên quan như Ôtrâylia, Nga, Hàn Quốc, Niuzilan và Pakixtan… Trên thực tế và tình trạng cụ thể của khu vực, nội dung trao đổi, hợp tác chống khủng bố của ASEAN bao gồm cả các vấn đề như nạn buôn bán người qua biên giới, buôn bán ma tuý, rửa tiền và tội phạm vi tính. Thái Lan là nước chủ nhà đã chủ động tổ chức Hội nghị Bộ trưởng ASEAN về tội phạm xuyên quốc gia (AMMTC) từ 7 đến 10 tháng 1/2004. Trong Hội nghị này lần đầu tiên các đại biểu Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc được mời tham dự.

2. Hợp tác kinh tế

Chính phủ Thái Lan đã cùng với Singapo xúc tiến hợp tác kinh tế ASEAN để phát triển kinh tế ASEAN vững mạnh, tăng trưởng liên tục và đều đặn, tăng khả năng cạnh tranh về kinh tế của ASEAN, giúp ASEAN trở thành cơ sở sản xuất quan trọng của khu vực Châu Á. Thái Lan đã đề xướng rút ngắn thời gian, chương trình hợp tác phát triển kinh tế ASEAN từ 2020 xuống năm 2012 đối với các thành viên cũ và năm 2015 đối với các thành viên mới. Tới khi đó, ASEAN sẽ là thị trường và cơ sở sản xuất chung, là khu vực không có những rào cản đối với các luồng luân chuyển vốn, hàng hoá và lao động. Thái Lan và Singapo nhất trí đẩy mạnh việc hợp nhất theo chiều dọc 11 lĩnh vực ưu tiên về hàng hoá và dịch vụ. Mỗi một nước thành viên phải chịu trách nhiệm cho một lĩnh vực trong đó Thái Lan chịu trách nhiệm về lĩnh vực du lịch hàng không. Để rút ngắn quá trình đạt tới một cộng đồng kinh tế ASEAN vào năm 2015, Thái Lan đề nghị 2 hoặc 3 nước có khả năng mở tự do những lĩnh vực mà mình đã chọn trước để tiến hành hợp tác rồi các nước khác có thể gia nhập sau, như việc mở tự do không phận mà Thái Lan đã chọn trong 11 lĩnh vực nêu trên đã được bắt đầu bằng việc vận chuyển hàng hoá theo đường hàng không. Ngày 25/2/2004, Bộ trưởng Bộ Giao thông vận tải Thái Lan, Singapo, Brunây đã ký hiệp định đa phương mở tự do cho các chuyến bay vận tải hàng hoá giữa ba nước. Tiếp tục Hiệp định đa phương trên Thái Lan, Singapo, Brunây đang đàm phán về Hiệp định đa phương tự do về dịch vụ hàng không chuyên chở hành khách.

Tại Bali ngày 7/10/2003, trong Hội nghị Thượng đỉnh ASEAN lần thứ 9, thủ tướng Thái Lan cũng đã đề nghị các Bộ trưởng kinh tế ASEAN, Hội đồng khu vực thương mại tự do ASEAN, các quan chức cấp cao ASEAN và ban Thư ký ASEAN cần phải đẩy nhanh quá trình tìm kiếm biện pháp giải quyết những tranh chấp ASEAN để việc thực hiện những quyết nghị mà ASEAN đã nhất trí được thuận lợi và nhanh chóng. Đã đến lúc ASEAN phải trở thành một tổ chức được xây dựng trên nguyên tắc trong việc thực thi các quyết nghị một cách có hiệu quả.

3. Hợp tácvề văn hoá xã hội

Hội nghị Thượng đỉnh ASEAN lần thứ 10 tháng 11/2004 tại Viêng Chăn đã nhất trí thông qua Chương trình hành động trong lĩnh vực văn hoá - xã hội ASEAN. Chương trình hành động này bao gồm sự hợp tác văn hoá - xã hội trong nhiều lĩnh vực mà Thái Lan là nước đã thường xuyên hỗ trợ như hợp tác chống ma tuý, phát triển nông thôn, xóa đói giảm nghèo, vấn đề bảo vệ môi trường, văn hoá giáo dục, đại dịch HIV/ AIDS và vấn đề phụ nữ, thanh niên… Mục đích là để xây dựng một cộng đồng ASEAN đoàn kết mở rộng vào năm 2015; để chứng tỏ rằng mặc dù ASEAN đa dạng về văn hoá nhưng vẫn có những đặc điểm chung nổi bật mang tính khu vực riêng của mình.

Những năm qua, Thái Lan đã thúc đẩy và củng cố sự hợp tác phòng chống ma tuý toàn ASEAN. Thái Lan đã trở thành trung tâm đào tạo nhân viên phòng chống ma tuý của khu vực. Thái Lan tích cực ủng hộ chủ trương biến ASEAN thành khu vực phi ma tuý vào năm 2015. Thái Lan đã đề nghị lấy thời gian từ năm 2002 đến năm 2003 là năm phòng chống ma tuý của ASEAN và bản thân Thái Lan đã phát động một chiến dịch phòng chống ma tuý rất quyết liệt từ tháng 1/2001 đến tháng 1/2002. Chỉ riêng ba tháng đầu năm 2001, Thái Lan đã giải quyết được tới 90% lượng ma tuý đang lưu hành trong nước. Thái Lan cũng đã tổ chức Hội nghị trao đổi kinh nghiệm về công tác phòng chống ma tuý với các nước thành viên ASEAN và Trung Quốc từ ngày 12 đến ngày 15/9/2002 tại Băng Cốc, Chiêng Mày, Chiêng Rai. Thái Lan đã cung cấp những hiểu biết cho các nước thành viên ASEAN và Trung Quốc từ thực tế chống ma tuý ở nước mình, đồng thời thoả thuận sự hợp tác giữa các thành viên ASEAN với Trung Quốc trong việc giải quyết vấn đề ma tuý trong tương lai của khu vực Đông Nam Á.

Trong việc hợp tác phát triển nông thôn và xoá đói giảm nghèo, Thái Lan đã tham gia thúc đẩy việc thành lập Uỷ ban hành động ASEAN vì một xã hội an toàn nhằm khắc phục những hậu quả của cuộc khủng hoảng tài chính trong khu vực vẫn còn nặng nề trong mỗi nước ở cuối thế kỷ 20. Những bài học thành công của Thái Lan trong việc tạo cơ hội cho người nghèo cùng tham gia các hoạt động kinh tế, đem lại thu nhập cao như mô hình một làng một sản phẩm đã rất bổ ích cho các nước ASEAN.

Thái Lan cùng cộng đồng ASEAN đã thống nhất quy định phương hướng và hạn ngạch trong hợp tác về môi trường. Thái Lan là nước dẫn đầu khu vực trong lĩnh vực xử lý nguồn tài nguyên nước. Thái Lan còn là thành viên Hội đồng xét duyệt các địa danh di sản của ASEAN.

Thái Lan cũng đóng vai trò quan trọng trong việc tiến hành hợp tác giáo dục, tiêu biểu là việc thành lập mạng lưới đại học ASEAN mà trụ sở của Ban thư ký của mạng lưới đại học này được đặt tại trường đại học Chulalongkon – Băng Cốc.

Trong hợp tác văn hoá, Thái Lan giữ vai trò mở rộng mối quan hệ về văn hoá giữa ASEAN với các nước đối thoại như ký kết hợp tác văn hoá với Trung Quốc và khuyến khích việc trao đổi chuyên gia trong công tác bảo lưu những giá trị nghệ thuật, tác phẩm văn hoá và di sản văn hóa các nước Đông á trong khuôn khổ ASEAN + 3.

Thái Lan cùng các thành viên ASEAN đã thông qua “Hiệp ước Phòng chống sự xâm phạm phụ nữ” khu vực ASEAN. Thái Lan tham gia cả trong việc hỗ trợ nạn nhân trở lại cộng đồng, trừng trị những kẻ vi phạm, thông tin tài liệu… thúc đẩy sự hợp tác giữa các ban ngành đoàn thể trong từng nước và giữa các nước ASEAN. Ngoài ra Thái Lan còn hỗ trợ ASEAN lập dự thảo kế hoạch hành động vì sự phát triển và quyền bình đẳng nam nữ. Thái Lan có vai trò rõ rệt trong xây dựng chương trình và đào tạo nghề cho phụ nữ ở khu vực.

Thái Lan khuyến khích hợp tác phát triển thanh niên gắn với quá trình lập mạng lưới nghề nghiệp cho thanh niên phạm vi trong nước và khu vực, trao đổi thông tin báo chí trong sự nghiệp phát triển thanh niên ASEAN ngày càng đoàn kết, hỗ trợ cho việc mở rộng sự hợp tác với Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc trong lĩnh vực này.

Thái Lan hợp tác với các nước thành viên ASEAN rất chặt chẽ trong lĩnh vực y tế, đồng thời mở rộng sự hợp tác y tế với Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc. Thái Lan đã từng biến diễn đàn Hội nghị Thượng đỉnh ASEAN lần thứ 7 (2001) thành dịp đặc biệt tuyên truyền kiến thức, kinh nghiệm cần thiết về việc chống HIV/AIDS. Thái Lan sẽ đảm bảo vệ sinh dịch tễ cho nhân dân trong nước đến năm 2020 đồng thời hỗ trợ ngành công nghiệp liên quan đến y tế và dụng cụ y học của các nước trong khu vực. Ngoài ra Thái Lan còn tham gia công tác phòng ngừa và ngăn chặn các bệnh lây nhiễm như lao, sốt rét, sốt xuất huyết và các bệnh mới xuất hiện, các bệnh nan y trong khu vực. Thái Lan đã tổ chức Hội nghị cấp cao ASEAN và Hội nghị cấp cao ASEAN – Trung Quốc khẩn cấp về bệnh SARS tại Băng Cốc tháng 4/2003 và là nước điều phối công tác phòng chống bệnh lây nhiễm trong khu vực ASEAN.

Đối với những hợp tác ngoài ASEAN (Extra-ASEAN) Thái Lan cũng là nước luôn đi đầu trong các hoạt động quan trọng. Thái Lan luôn cùng các nước thành viên ASEAN thắt chặt các mối quan hệ hợp tác với các nước đối thoại bao gồm 9 nước, 1 nhóm nước và 1 tổ chức giữa các nước. Sự hợp tác này bao quát nhiều lĩnh vực như: thương mại, đầu tư, phát triển nguồn nhân lực, khoa học công nghệ, giáo dục, phòng chống ma tuý và chống chủ nghĩa khủng bố.

Kể từ tháng 7 năm 2005 Hội nghị Bộ trưởng ngoại giao ASEAN cùng Bộ trưởng các nước đối thoại (PMC) đã được cải tiến theo một hình thức khác và được tính là lần thứ nhất nhằm làm cho hội nghị có được những kết quả tốt nhất. Đáng quan tâm hơn cả đó là đề xướng của Thái Lan kéo dài thời gian đàm phán với từng nước đối thoại bằng cách giảm số lượng Hội nghị PMC + 1 xuống còn hội nghị với 6 nước đối thoại và chuyển Hội nghị + 1 với Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc diễn ra trước Hội nghị thượng đỉnh vào tháng 11, đồng thời tăng thêm số lượng hội nghị toàn thể các nước thành viên ASEAN với tất cả các nước đối thoại.

Thái Lan đã thúc đẩy quá trình đàm phán với Trung Quốc để thúc đẩy nhanh chóng sự hình thành một khu vực thương mại tự do ASEAN - Trung Quốc với việc từ chỗ giảm dần thuế quan kể từ ngày 20 tháng 7 năm 2005 và tiến tới xoá bỏ hàng rào thuế quan trong năm 2010 với 6 nước thành viên ASEAN cũ và trong năm 2015 với 4 nước thành viên mới. ASEAN và Trung Quốc đã ký khuôn khổ hiệp định hợp tác kinh tế ASEAN - Trung Quốc vào hồi tháng 11 năm 2002 và đã tiến hành đàm phán khu vực thương mại tự do từ tháng 1 năm 2003. Tại Hội nghị thượng đỉnh ASEAN - Trung Quốc vào tháng 11 năm 2004, các bên đã ký Hiệp định thương mại hàng hoá và Hiệp định cơ chế giải quyết các tranh chấp.

Thái Lan đã có vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy và đưa mối quan hệ ASEAN - Ấn Độ phát triển lên một bậc. Do ấn Độ là nước đối thoại của ASEAN có tiềm năng và thị trường lớn nên ASEAN đã tán thành cho tổ chức Hội nghị cấp lãnh đạo ASEAN - ấn Độ hàng năm mà hội nghị đầu tiên được tổ chức vào tháng 11 năm 2002 nhằm phát triển mối quan hệ và sự hợp tác hai bên được chặt chẽ hơn. Ngoài ra Thái Lan còn góp phần thúc đẩy việc hình thành khu vực thương mại và đầu tư ASEAN - ấn Độ một cách nhanh chóng hơn để chuẩn bị cho tương lai một sự gắn bó kinh tế khăng khít giữa ASEAN và ấn Độ.

Nhờ sự thúc đẩy của Thái Lan mà ASEAN đã thấy được lợi ích của việc phát triển mối quan hệ và hợp tác với các nước châu Phi. Tại Hội nghị thượng đỉnh ASEAN lần thứ 8 tháng 11 năm 2002, Chủ tịch nước Nam Phi đã đến tham dự và có bài giải thích tóm tắt với lãnh đạo ASEAN về đề xướng trở thành cổ đông mới để phát triển châu Phi. Trong một chừng mực nào đó, đây cũng là một phần của quá trình thúc đẩy mối quan hệ và hợp tác giữa các nước đang phát triển.

Thái Lan đã thúc đẩy tổ chức Hội nghị thương mại úc - New Zealand ngay trong khoảng thời gian diễn ra Hội nghị thượng đỉnh ASEAN vào tháng 11 năm 2004 tại Viêng Chăn. Đây là lần đầu tiên tổ chức hội nghị trên và cũng là một động thái chứng tỏ ASEAN đành giá cao tầm quan trọng của các nước đối thoại.

Thái Lan đã thúc đẩy tiến trình phát triển của Diễn đàn khu vực ASEAN (ASEAN Regional Forum: ARF) từ việc củng cố lòng tin đến biện pháp ngoại giao phòng ngừa. Trong lĩnh vực này Thái Lan đã khởi xường đề xuất việc dựa vào hoạt động của ARF để giảm bớt căng thẳng ở bán đảo Triều Tiên. Thái Lan đã cùng với Nhật Bản là hai nước đồng chủ nhà tổ chức hội nghị về biện pháp ngoại giao phòng ngừa trong khuôn khổ ARF vào 2 ngày 16 và 17 tháng 3 năm 2004 tại thủ đô Tokyo.

Thái Lan cũng đã thúc đẩy việc nhanh chóng hình thành quy chế Hội nghị quan chức cấp cao để trở thành cơ sở cho việc giải quyết những vấn đề mâu thuẫn giữa các nước thành viên ASEAN theo Hiệp ước thân thiện và hợp tác Đông Nam Á. Quy chế này có tác dụng giúp các quan chức cao cấp làm việc có hiệu quả khi có nước thành viên tham gia hiệp ước này yêu cầu.

Ngoài ra Thái Lan còn đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ sự hợp tác trong lĩnh vực chống chủ nghĩa khủng bố trong khuôn khổ ARF. Thái Lan là nước chủ nhà tổ chức Hội nghị chống khủng bố từ ngày 17 đến ngày 19 tháng 4 năm 2002 và cùng với Canada làm chủ tịch tổ chức Hội nghị quốc tế chống chủ nghĩa khủng bố và tội phạm xuyên quốc gia lần thứ 3 vào tháng 4 năm 2005 tại Thái Lan. Hội nghị ARF tại Viêng Chăn vào ngày 29 tháng 7 năm 2005 đã thông qua Thông cáo diễn đàn khu vực ASEAN về sự chia sẻ thông tin, trao đổi chất xám, tài liệu tin cậy và an toàn trong việc thắt chặt hợp tác chống chủ nghĩa khủng bố và tội phạm xuyên quốc gia vốn được Thái Lan và Canada đề xướng.

Bên cạnh đó Thái Lan còn ủng hộ, xây dựng và tăng cường sự gắn bó mật thiết giữa ARF với các tổ chức an ninh chính trị khác như: Tổ chức Liên hiệp quốc, Tổ chức an ninh và hợp tác châu Âu, Tổ chức hợp tác Thượng Hải, Hội thảo về biện pháp xây dựng lòng tin và phản ứng trong khu vực Châu Á và giữa ARF với các viện nghiên cứu an ninh như: CSCAP, ASEAN-ISIS. Sở dĩ như vậy vì Thái Lan đã thấy rõ lợi ích của sự hợp tác này là sự giúp đỡ lẫn nhau trong việc trao đổi kinh nghiệm chuyên môn để đạt được những hiệu quả tốt hơn.

Đối với Khuôn khổ hợp tác ASEAN + 3 Thái Lan luôn đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy hướng tới mục tiêu cao nhất là xây dựng cộng đồng Đông á bằng việc chuẩn bị Bản dự thảo hợp tác Đông á hướng tới con đường phát triển cộng đồng Đông Á. Ngoài ra Thái Lan còn là nước chủ nhà tổ chức Hội nghị mạng lưới chuyên gia cố vấn Đông Á thường niên lần thứ 2 với chủ đề hướng tới cộng đồng Đông á vào 2 ngày 16 và 17 tháng 8 năm 2004. Hội nghị đã có nhiều đề xuất trong việc hướng tới xây dựng cộng đồng Đông Á. Trong Hội nghị thượng đỉnh ASEAN + 3 lần thứ 8 hồi tháng 11 năm 2005 tại Viêng Chăn, Thái Lan đã đề xuất mở một cuộc họp báo về hợp tác Đông á lần thứ 2 nhân dịp kỷ niệm 10 năm ra đời khuôn khổ ASEAN + 3 trong năm 2007 để củng cố những hợp tác trong hiện tại và xác định phương hướng hợp tác trong tương lai nhằm xây dựng cộng đồng Đông Á. Đề xuất này đã được Hội nghị tán thành và trong Hội nghị thượng đỉnh ASEAN + 3 lần thứ 9 hồi tháng 12 năm 2006 tại Kualalumper đã được ghi trong Hiệp ước Kualalumper và đã được các nhà lãnh đạo ASEAN + 3 ký kết. Đối với Hội nghị thượng đỉnh Đông á Thái Lan có vai trò quan trọng trong việc đề xuất phương thức tổ chức hội nghị không chính thức để các nhà lãnh đạo có thể đàm phán các vấn đề một cách rộng rãi và tự do. Điều này đã nhận được sự ủng hộ của nhiều nước tham gia.

III. Một số nhận định

Tất cả những trình bày trên đây đã phần nào giúp chúng ta nhận biết và hình dung được một nước Thái Lan của thế kỷ XXI đang chèo lái con thuyền ngoại giao trong ngôi nhà chung ASEAN 10 với vai trò mà họ muốn khẳng định là một nước đàn anh của các quốc gia ASEAN; rồi từ vị trí ấy, Thái Lan đi giữa những thế lực có quyền lợi nơi Thái Lan, nơi ASEAN, có quyền lợi đan xen giữa Đông và Tây, Nam và Bắc trong một thế giới với xu hướng hội nhập kinh tế toàn cầu mà yếu tố song hành với nó, bảo đảm cho nó phát triển chính là vấn đề an ninh (an ninh khu vực, an ninh thế giới). Vấn đề an ninh ấy mang một nội dung khác hẳn trước đây. Nó là an ninh của thế kỷ XXI với những đặc trưng riêng của nó mà mặc dù là sau khủng bố 11/9, nó cũng không chỉ là vấn đề chống khủng bố, nó còn bao hàm nội dung an ninh xã hội, an ninh con người, an ninh môi trường nữa.

Ngoài những điều chỉnh chính sách đối ngoại cơ bản trên, Thái Lan cũng là nước rất thức thời trong những động thái ngoại giao vươn xa hơn tới Đông á, tới những nước đối thoại và những nền kinh tế đang đi lên. Ngoài Trung Quốc, Nhật Bản, trong những năm gần đây, Thái Lan đang hướng tới sự hợp tác tích cực hơn với ấn Độ, Ôxtraylia… Sự hợp tác phát triển kinh tế, an ninh khu vực ngày càng mang tính chất hội nhập toàn cầu, cho nên Thái Lan không chỉ hợp tác với Châu Á, Châu Âu mà với tư cách là một thành viên của ASEAN, có vai trò lớn trong khu vực, Thái Lan đã góp phần quan trọng đưa ASEAN tới gần với những châu lục khác, mở mối quan tâm tới toàn thế giới để phát triển đất nước mình, khu vực mình.

Khi chúng ta đứng ở những năm đầu thế kỷ XXI, nhìn lại con đường phát triển kinh tế, phát triển đất nước của Thái Lan ở một góc độ hay một thời gian nào đó, chúng ta thấy nó không ít gập ghềnh, có nhiều thất bại và cả đổ vỡ nữa, nhưng tựu chung lại, suốt dọc chặng đường gần 10 kế hoạch 5 năm phát triển thì một đường lối phát triển kinh tế, phát triển đất nước đã theo thời gian được định hình rõ nét và ổn định. Những vấp váp, thất bại và đổ vỡ trong một phạm vi nào đó của đường lối phát triển này luôn được điều chỉnh ngay sau đó và luôn là những bài học thật hiệu quả cho chặng đường tiếp theo.

Ở ngay những năm đầu thế kỷ XXI này, không phải chúng ta chỉ nhìn thấy trong điều chỉnh chính sách của chính phủ Thạc-xỉn toàn những cái hay cái đúng. Chính sách mà ông Thạc-xỉn đã điều chỉnh tỏ ra thật tốt về kinh tế nhưng không phủ nhận được những mặt chưa ổn về chính trị và an ninh xã hội. Thậm chí trong những điều chỉnh của chính sách kinh tế, có thể được một mặt này lại có những nảy sinh bất ổn ở mặt kia. Nên kinh tế Thái Lan phát triển tốt, người dân Thái Lan ấm no lên, nhưng hình như tham nhũng lại bung từ trong ra ngoài, từ trên xuống dưới và dường như những bất ổn ở miền Nam ngày một tăng lên sau những chính sách mạnh tay của chính phủ và có lẽ cũng như kinh nghiệm từ con đường phát triển của mình, việc điều chỉnh chính sách để phát triển kinh tế, phát triển đất nước Thái Lan đã, sẽ và phải là liên tục.

Bằng chứng là ngay sau khi Thủ tướng mới của Thái Lan, ông Xụ-ra-giút Chụ-la-nôn nhậm chức, ông đã một mặt đưa ra những chính sách để ổn định bên trong và công du tới một loạt nước láng giềng để khẳng định những mối quan hệ nhằm ổn định bên ngoài, tạo cho Thái Lan những bước tiếp vững chắc vào thế kỷ XXI. Tất nhiên, khi chúng ta từng chứng kiến một đất nước Thái Lan từ đáy sâu của một cuộc khủng hoảng kinh tế tài chính ở cuối thế kỷ XX đã bằng những điều chỉnh những khiếm khuyết trầm trọng nhất của nền kinh tế khủng hoảng rồi tự đứng lên và phát triển thì không có lí do gì chúng ta không tin đất nước ấy lại không đi tiếp những bước mạnh mẽ vào tương lai. Cơ sở của niềm tin ấy vừa có ở những kinh nghiệm thực tế đã qua, vừa nằm trong những chính sách mà thủ tướng mới của Thái Lan đã công bố khi ông nhậm chức. Chính sách ấy được ông đưa ra vào ngày 3-11-2006 vừa qua bao gồm 5 điểm lớn sau đây:

- Chính sách cải tổ chính trị

- Chính sách kinh tế mới

- Chính sách xã hội mới

- Chính sách đối ngoại mới

- Chính sách an ninh quốc gia mới

Nhìn vào những chính sách mà chính phủ của thủ tướng Thái Lan mới đưa ra trên đây, chúng ta có thể hình dung nó sẽ được tiến hành tốt, sẽ tấn công vào những điểm, những khu vực cần thiết đang đòi hỏi phải tháo gỡ tiếp của Thái Lan.

Trong chuyến thăm đầu tiên tới các nước láng giềng sau khi vừa nhậm chức, thủ tướng mới của Thái Lan đã tuyên bố tại Campuchia rằng: Thái Lan cam kết với các đối tác của mình là mọi thoả thuận, mọi ký kết của Thái Lan trong thời kỳ thủ tướng Thạc-xỉn vẫn giữ nguyên hiệu lực và sẽ được tiến hành bình thường không có sự thay đổi gì. Theo các chuyên gia kinh tế và các nhà phân tích chính sách thì tình hình chính trị Thái Lan nhất định sẽ ổn định trở lại. Mà dù thời gian tới lúc ấy là lâu hay mau thì nó cũng không ảnh hưởng to lớn tới sự phát triển kinh tế của đất nước này bởi vì thứ nhất, Thái Lan trong những năm qua đã tích luỹ được nhiều kinh nghiệm trong việc điều chỉnh chính sách khi điều kiện của đất nước và thế giới đổi thay, thứ hai, Thái Lan trong suốt gần 10 kế hoạch 5 năm qua đã xây dựng được một hệ thống pháp luật thương mại tự do theo tiêu chuẩn quốc tế mà theo những nhà nghiên cứu thì hệ thống pháp luật ấy có khả năng trong việc tiếp nhận quá trình tự do hoá thương mại và đầu tư cùng các vấn đề sở hữu trí tuệ mang tính toàn cầu.

Việt Nam và Thái Lan đã có cả một chặng đường hợp tác 30 năm. Với những nhận định trên đây chúng tôi tin chắc rằng mối quan hệ và hợp tác giữa hai nước sẽ tiếp tục phát triển mạnh trong tương lai. Với những khó khăn và thách thức mà Thái Lan hiện nay đang phải khắc phục, chúng ta thông cảm và xin chia sẻ với bạn với niềm tin rằng những khó khăn và thách thức ấy sẽ nhanh chóng lùi xa. Trong suốt chặng đường 30 năm hợp tác, hai nước Vịêt Nam và Thái Lan đã có nhiều quan điểm chung về phát triển, về đóng góp cho hợp tác khu vực và thế giới lại có cả những đồng thuận về cách giải quyết những khác biệt nảy sinh trong quá trình hợp tác và phát triển. Những điều ấy vừa là hệ quả của sự hợp tác song phương hai nước mấy chục năm qua, vừa là tiền đề cho những thành công của thời gian tới. Chúng ta hãy lấy những bài học kinh nghiệm ấy để tiếp tục giải quyết tất cả các vấn đề trong tương lai làm sao cho Việt Nam và Thái Lan ngày càng thấu hiểu và gắn bó mật thiết với nhau góp phần vào sự nghiệp ổn định và phát triển của khu vực.

Tài liệu tham khảo

I. Bằng tiếng Việt

1. Trần Độ. Mấy nét khái quát về quan hệ kinh tế Trung Quốc - Thái Lan những năm gần đây. - Tạp chí nghiên cứu Trung Quốc, số 4, năm 2000, tr.43.

2. Nguyễn Minh Hằng. Trung Quốc với quá trình xây dựng một ASEAN phát triển bền vững. - Kỷ yếu Hội nghị khoa học “Xây dựng ASEAN thành cộng đồng các quốc gia phát triển bền vững, đồng đều và hợp tác”. Hà Nội, tháng 11-1998, tr. 346.

3. Nguyễn Thu Mỹ (chủ biên). ASEAN hôm nay và triển vọng trong thế kỷ XXI. - Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1998, 281 trang.

4. Lê Văn Sang. Nhân tố ASEAN trong sự phát triển kinh tế của Trung Quốc. - Tham luận tại Hội thảo khoa học “Hợp tác kinh tế ASEAN - Trung Quốc hướng tới thế kỷ XXI”, Hà Nội, tháng 9-1999, 9 trang.

5. Nguyễn Xuân Sơn, Thái Văn Long. Quan hệ đối ngoại của các nước ASEAN (phần quan hệ đối ngoại của Thái Lan).- Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1997, 154 trang.

6. Các tập Bản tin tham khảo đặc biệt (chuyên đề về Thái Lan) của các năm từ 2001 đến 2006; Lưu trữ tại Phòng Tư liệu, Thông tấn xã Việt Nam.

II. Các trang web bằng tiếng Thái Lan của Bộ Ngoại giao Thái Lan:

1. Hội nghị ASEAN về hợp tác chính trị và an ninh trong khu vực Châu Á - Thái Bình Dương.

2. Ngoại trưởng Thái Lan trả lời phỏng vấn về cuộc gặp gỡ với các Ngoại trưởng ASEAN và một số nước liên quan.

3. Thạc-xỉn vừa lòng với hợp tác ASEAN.

4. Các chính sách của Thái Lan.

5. Hội nghị ASEAN về hợp tác chính trị và an ninh trong khu vực Châu Á - Thái Bình Dương.

6. Kết quả cuộc gặp gỡ giữa hai ngoại trưởng Thái Lan và Nhật Bản ở Kualalampua.

7. Những lợi ích mà Thái Lan có được từ APEC.

8. Thạc-xỉn báo cáo trước Hội đồng chính phủ về tình hình của Thái Lan, ngày 23 tháng 3 năm 2005.

9. Thạc-xỉn vừa lòng với sự hợp tác của ASEAN

10. Thủ tướng Xụ-ra-giút Chụ-la-nôn tuyên bố chính sách 5 điểm của chính phủ nhằm ổn định tình hình đất nước. Băng Cốc ngày 3-11-2006

11. Thủ tường Xụ-ra-giút Chụ-la-nôn áp dụng biện pháp hoà bình để giải quyết tình hình bất ổn ở miền nam Thái Lan. Pặt-ta-ni ngày 2-11-2006

12. Tập tài liệu viết về Thái Lan với ASEAN (158 trang)

13. Tập tài liệu bằng tiếng Anh và tiếng Thái Lan với nhan đề: Japan - Thailand Economic Partnership Agreement (132 trang)

(1) Trước khi xảy ra cuộc khủng hoảng kinh tế có dự báo cho rằng kinh tế Thái Lan trong thế kỷ XXI sẽ vươn lên đứng hàng thứ 8 của thế giới.

(2) TS. Prapatsa Terachatri, Giám đốc Trung tâm nghiên cứu chính sách đối ngoại, Khoa Chính trị, Đại học Thăm-ma-xạt, đề cập đến xu hướng chính sách đối ngoại của Thái Lan trong thế kỷ XXI. Báo Ma-ti-chon. Theo Tài liệu tham khảo đặc biệt của VNTTX ngày 3-2-2000, tr. 6-9.